سمانه اسلامی ورکی
استان مازندران به عنوان یکی از مهم‌ترین نقاط تجاری کشور، در این شرایط با چالش‌های جدی مواجه شده است. کاهش تراز آب، علاوه بر آسیب به زیست‌بوم‌های دریایی، تأثیرات منفی زیادی بر بندرها، ترانزیت کالا و اقتصاد دریایی این منطقه گذاشته است.
این وضعیت باعث کاهش عمق بنادر و به‌تبع آن محدود شدن فعالیت‌های تجاری و حمل‌ونقل دریایی می‌شود. علاوه بر این، آلودگی‌های زیست‌محیطی و تغییرات اقلیمی، تهدیدی جدی برای توسعه پایدار صنایع دریایی و حمل‌ونقل کالا به شمار می‌روند..
مدیرکل بنادر و دریانوردی مازندران با ابراز نگرانی از کاهش تراز آب دریای خزر، این موضوع را یکی از چالش‌های جدی پیش‌روی تجارت دریایی شمال کشور می‌داند.
در روزهای اخیر کارشناسان مربوط در خصوص جنبه‌های مختلف آسیب‌های موجود در خصوص کاهش تراز آب دریای خزر هشدارهایی ارائه دادند، اما نخبگان دانشگاهی در این امر بر این باورند که یکی از ابعاد کمتر پرداخته شده به آسیب های کاهش تراز آب خزر آسیب‌هایی است که به تجارت دریایی در این حوزه وارد می‌کند و اگر روند کاهشی تراز آب دریا خزر ادامه‌دار باشد تهدیدی جدی بر صادرات و واردات در بین کشورهای حاشیه خزر محسوب می شود.
نخبگان دانشگاهی ایران آسیب های موجود را برای کشورهای روسیه با توجه به عمق کم ساحل خزر در این کشور که بین چهار تا پنج متر است، بیشتر می‌دانند. سازمان فضایی ایران با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای وضعیت سطح آب دریای خزر به عنوان بزرگترین دریاچه جهان را بررسی و کاهش سطح آب این دریا را تایید کرد.
براساس آمار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات دریای خزر از کاهش ۲ متری سطح آب این دریا از سال ۱۳۷۵ تاکنون خبر داد و در سال گذشته سطح آب این دریا ۲۶ سانتی‌متر کاهش یافته است.
بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال ٢٠١٧ مشخص شد که آب خزر تا سال ٢٠۵٠ پسروی خواهد داشت و این پسروی بنا به گفته کارشناسان به علت تغییرات اقلیمی است که احتمال افزایش هم دارد در حالی که حدود ۵۰ درصد پسروی دریایی خزر به سرعت تبخیر آب در آن بر می گردد و در صورتی این روند با این سرعت ادامه یابد ٢٠ تا ٢۵ درصد مساحت خزر در بخش شمالی که سواحل روسیه را شامل می شود، کاهش خواهد داشت.
نتایج این مطالعات همچنین نشان داده فقط در سال های ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ سطح آب دریای خزر با کاهش حدود ۵۰ سانتیمتری مواجه بوده که این رخداد به عقب نشینی دریا از ۱۰ متر تا ۱۰۰ متر در سواحل مختلف منجر شده است
در این ارتباط سعید کیا کجوری با اشاره به عملکرد مطلوب بنادر استان در سال ۱۴۰۳ گفت: باوجود رشد چشمگیر در شاخص‌های عملیاتی بنادر نوشهر و فریدونکنار، کاهش تراز آب دریای خزر می‌تواند در آینده نزدیک، تأثیر منفی بر روند تجارت دریایی و فعالیت‌های بندری در منطقه بگذارد.
وی تأکید کرد: امیدواریم با تدابیر و برنامه‌ریزی‌های لازم از سوی سازمان بنادر و مجموعه مدیریت استان، بتوانیم اثرات این پدیده طبیعی را کاهش داده و مانع افت عملکرد بنادر شمالی کشور شویم.
مدیر کل بنادر و دریانوردی استان مازندران همچنین از این موضوع به عنوان یکی از اولویت‌های مهم راهبردی در سال جاری نام برد و خواستار اقدام جدی و همکاری بین‌دستگاهی برای مدیریت تبعات احتمالی آن شد.
با توجه به روند کاهشی تراز آب دریای خزر و تأثیرات آن بر بنادر و تجارت دریایی در استان مازندران، به نظر می‌رسد که اقداماتی فوری و راهبردی برای مدیریت این بحران ضروری است. در حالی که این چالش‌ها تهدیدی برای اقتصاد دریایی منطقه به شمار می‌روند، می‌توان با همکاری بین‌دستگاهی و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری و محیط‌زیست، از شدت آثار منفی آن کاست. تنها از طریق تدابیر علمی، فنی و مدیریتی است که می‌توان به حفظ پایداری این بخش حیاتی از تجارت کشور امیدوار بود. آینده دریای خزر و سواحل مازندران در دستان تصمیم‌سازان و فعالان بخش دریایی است؛ این فرصت را نباید از دست داد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
