به گزارش ملکان؛ سرویس اجتماعی – سمانه اسلامی
باغ ۳۳ هکتاری رامسر، نگینی در دل طبیعت شمال کشور، این روزها در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته است. این باغ تاریخی که به دلیل زیبایی‌های طبیعی و قدمت خود، شایستگی ثبت جهانی را دارد، حالا به دلیل اجرای طرحی غیرکارشناسی، در آستانه تخریب قرار گرفته است. ساخت حوضچه‌ای به نام “آرامش” در دل این باغ، نه تنها به آرامش آن نیافزوده، بلکه به آشفتگی و نگرانی دوستداران محیط زیست و میراث فرهنگی دامن زده است.
آرامش باغ ۳۳ هکتاری رامسر که یکی از اجزای مهم منظر طبیعی-تاریخی رامسر برای ثبت در فهرست میراث جهانی به شمار می‌آید، چند روزی است که از سوی شهرداری رامسر به هم خورده است. اما این بار ماجرا ارتباطی به سازه نیمه‌تمام مجتمع فرهنگی ندارد.
چالش جدید باغ به طرح ایجاد حوضچه آرامش در مسیر رودخانه پلنگ‌رود که از دل باغ می‌گذرد مرتبط است. وضعیتی که می‌توان علت آن را در بی‌اعتنایی به ضوابط عرصه و حریم بافت‌های تاریخی و ناهماهنگی بین‌بخشی جست‌وجو کرد. یعنی ساخت حوضچه آرامش روی رودخانه پلنگ‌رود در این باغ هم به فهرست موانع و مداخلات احتمالی ثبت جهانی رامسر افزوده شده است.
صدای ماشین‌آلات سنگین و فعالیت کارگران برای اجرای این پروژه در روزهای اخیر بر صدای طبیعت باغ غالب شده و بخشی از این عرصه طبیعی منحصربه‌فرد در آستانه سفر وزیر جدید میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به تنکابن و رامسر به کارگاه عمرانی تبدیل شده است.
ماجرا از این قرار است که شهرداری رامسر عملیات اجرایی پروژه‌ای به نام حوضچه آرامش را روی رودخانه پلنگ‌رود که از دلِ این باغ می‌گذرد آغاز کرده که به زعمِ کارشناسان رای کمیته فنی وزارت میراث فرهنگی را ندارد و بر اساس تاییدیه‌ای که سال گذشته از سوی اداره کل میراث فرهنگی برای اجرای طرح بهسازی دیوار حفاظتی سنگی صادر شده، مغایر با آنچه که در طرح بهسازی باغ آمده در حال اجرا است.
باغ ۳۳ هکتاری؛ کلید پرونده ثبت جهانی رامسر
باغ ملی رامسر موسوم به ۳۳ هکتاری به همراه هتل قدیم و خیابان تاریخی معلم عرصه‌هایی تاریخی به هم تنیده‌ای هستند که با شماره ثبت ۱۵۲۰ و ۱۵۲۱ ثبت ملی شدند. باغ به دلیل اینکه هم‌زمان با ساخت هتل قدیم شکل گرفته، عرصه‌ای جداناپذیر از این بنای تاریخی و پرونده ثبتی است. به همین دلیل هرگونه مداخله و دست‌ساخته انسانی جدید به دلیل اینکه هویت و یکپارچگی این عرصه را تغییر می‌دهد، خلافِ ضوابط عرصه و حریم آثار تاریخی است و جایز نیست.
به گفته متولیان امر باغ ۳۳ هکتاری همراه با دیگر آثار تاریخی رامسر شامل هتل قدیم، کاخ مرمر، بلوار معلم و پژوهشکده مرکبات و منظر طبیعی این شهر در قالب یک پرونده قرار گرفتند و ضوابط عرصه و حریم برای آن اعمال شده است. پس از ارسال پرونده برای ثبت در فهرست آثار جهانی به یونسکو، مداخله‌ها و آسیب‌های گفته شده مورد ایراد کارشناسان یونسکو قرار گرفت و از سال ۲۰۰۷ تا امروز این پرونده تا زمانِ رفع و به حداقل رسیدن مداخلات در فهرست موقت یونسکو قرار دارد. ساخت حوضچه آرامش بدون مجوز شورای فنی وزارت میراث فرهنگی
درحالی که هنوز مناقشه طولانی مدت بین وزارت میراث فرهنگی و وزارت فرهنگ و ارشاد بر سر سازه مجتمع فرهنگی پابرجا مانده و موانع برطرف نشده، شهرداری رامسر عملیاتِ اجرایی طرحی با عنوانِ حوضچه آرامش را در عرصه باغ آغاز کرده که به گفته مدیران ارشد اداره کل میراث فرهنگی مازندران فاقد مجوز از سوی این نهاد است.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا می‌گوید: عملیاتِ اجرایی این طرح در عرصه باغ ۳۳ هکتاری مجوزهای لازم را ندارد و خلافِ ضوابط عرصه و حریم آثار تاریخی است.
محسن باستانی می‌افزاید: بر اساس قانون هر اقدامی در عرصه باغ ۳۳ هکتاری و دیگر بافت‌های تاریخی باید در کمیته شورای فنی استان و سپس در کمیته فنی وزارت میراث فرهنگی بررسی و تایید شود. اما این طرح در حالی از سوی شهرداری عملیاتی شده که مراحل گفته شده را طی نکرده و مجوزهای لازم را ندارد.
وی با بیان اینکه همه طرح‌های اجرایی در بافت‌های تاریخی ابتدا باید در شورای فنی استان و در حضور کارشناسان طرح و بررسی شود، اظهار می‌کند: روال بر این است که هر دستگاه اجرایی در این کمیته از طرح خود دفاع و کارشناسان این طرح را تایید یا رد می‌کنند. در هر صورت این صورت‌جلسه به شورای فنی وزارتخانه میراث فرهنگی فرستاده می‌شود و اعضای شورای فنی پس از مطالعه نتیجه نهایی را اعلام می‌کنند.
معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مازندران با بیان اینکه شهرداری رامسر باید بر اساس اعلام نظر نهایی عمل کند، می‌گوید: از شهردای رامسر تقاضا داریم که به ضوابط پایبند باشد و ۲ نهاد را وارد چالش جدیدی نکند. این طرح تایید نهایی اداره کل میراث فرهنگی را ندارد و انجام آن تخلف است. به همین دلیل دستگاه حقوقی وزارت میراث فرهنگی این موضوع را پیگیری خواهد کرد.
پرونده ثبت جهانی رامسر در خطر
باستانی خاطرنشان می‌کند: با توجه به اینکه در تلاش برای ثبت جهانی رامسر هستیم از نهادهای شهرستانی تقاضا داریم در این زمینه با میراث فرهنگی همکاری داشته باشند و با اجرای چنین طرح‌هایی پرونده ثبت جهانی رامسر را دچارِ چالش جدیدی نکنند.
وی با تاکید بر اینکه اجرای این طرح پرونده ثبتِ جهانی را با آسیب جدی مواجه می‌کند، می‌گوید: پرونده ثبت جهانی رامسر با چالش‌های زیادی دست به گریبان است که در صددِ رفعِ آن‌ها و به جریان انداختن پرونده هستیم. به همین دلیل نیاز داریم که با همکاری دستگاه‌های شهرستان این چالش‌ها را برطرف کنیم.
این مقام مسوول می‌افزاید: قبول داریم که رامسر یک شهر گردشگری است و به زیرساخت‌های مرتبط به آن نیاز دارد. اما نباید برای اجرای هر طرحی سراغِ باغ ۳۳ هکتاری برویم. این عرصه ثبت ملی شده و ضوابط خاصِ عرصه‌های ملی بر آن حاکم است. بنابراین هر طرحی باید بر اساس ضوابطی که میراث فرهنگی می‌گوید اجرایی شود. نه طرح‌ها و ضوابطی که خودشان به دنبال آن هستند.
شهردار: مجوز داریم
این اظهارات در حالی از سوی معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مازندران مطرح می‌شود که شهردار رامسر می‌گوید فرآیند اجرای این طرح بر اساس مصوبه و مجوز کمیته فنی استان انجام شده است.
علی امینی‌شاد در واکنش به اظهارات باستانی می‌گوید: شهرداری از فرآیندهای میراثی اطلاعی ندارد و فقط مجری مصوبات است. عملیات ساختِ حوضچه آرامش نیز طی فرآیند قانونی و با تایید کمیته فنی میراث فرهنگی استان انجام شد. یعنی این نهاد با ارسال نامه‌ای مجوز اجرای این طرح را به شهرداری اعلام کرد و شهرداری نیز عملیاتِ اجرای طرح را آغاز کرد.
وی با بیان اینکه مکاتبات پیرامون مجوزِ اجرای این طرح موجود است و شهرداری مجری اجرای طرح بر اساس اعلامِ میراث فرهنگی بوده، می‌افزاید: این حوضچه بر اساس کتابچه «طرح احیا و مرمت باغ ۳۳ هکتاری رامسر» و در راستای ایمن‌سازی رودخانه پلنگ‌رود اجرا شده است.
ریشه مناقشات شهرداری و میراث فرهنگی
ماجرای مناقشه اداره کل میراث فرهنگی مازندران و شهرداری رامسر به اختلاف نظر ۲ تیم‌ِ مدیریتی میراث فرهنگی استان که در بازه زمانی ۲ سال گذشته روی کار آمدند و طی نشدن فرآیند قانونی تایید طرحِ احیای باغ ۳۳ هکتاری بازمی‌گردد.
اداره کلِ میراث فرهنگی مازندران آذر ۱۴۰۱ «طرح احیای باغ ۳۳ هکتاری» را در شورای فنی استان تایید و تصویب کرد. بر اساس قانون داخلی این نهاد، آن‌ها باید طرح را برای تایید نهایی به شورای عالی وزارت میراث فرهنگی می‌فرستادند تا در صورت تایید در این شورا، عملیات اجرایی احیای باغ ۳۳ هکتاری آغاز شود.
این طرح به شورای عالی وزارت میراث فرهنگی فرستاده شد، اما چون در بازه زمانی ۱۵ روزهای که در نظر گرفته شده پاسخی دریافت نکردند، بر اساس مقررات داخلی به منزله تایید طرح تلقی شد. به همین دلیل برای اجرا به اداره شهرستان ابلاغ و این نهاد نیز مجوز اجرای عملیات از سوی شهرداری را صادر کرد.
مجوز بدون نظر کارشناسی
مشاور طرح «احیا و مرمت باغ ۳۳ هکتاری» درباره وضعیت نامعلومِ طرح و ابهام پیرامون تایید آن از سوی شورای عالی وزارت میراث فرهنگی به خبرنگار ایرنا می‌گوید: این طرح از یک سال و نیم پیش در کارگروه اداره کل میراث فرهنگی مازندران تصویب شد. اما فرآیند کار به این شکل بود که طرح باید پس از تصویب در استان، در کمیته فنی وزارت میراث فرهنگی هم ارایه و تایید شود. زیرا نظر کارشناسان این وزارتخانه مطابق نظر کارشناسان یونسکو است. اما مدیریت قبلی اداره کل میراث فرهنگی به نظر کارشناسان استان اکتفا و مجوز اجرای طرح را بدون فرآیندِ قانونی گفته شده صادر کرد.
حسین مبری با اشاره به حساسیت این باغ و نقش کلیدی آن در پرونده ثبت جهانی رامسر می‌افزاید: در دوره جدید مدیریتی اداره کل میراث فرهنگی مازندران تاکید شد که اجرای هر اقدامی در باغ ۳۳ هکتاری مشروط به آن است که طرح احیای باغ در شورای عالی وزارت کشور تایید و سپس اجرا شود. این مجوز و تاییدیه نهایی هم به طرح احیای باغ و هم ایمن‌سازی رودخانه مربوط است.
حوضچه آرامش در طرح احیای باغ وجود ندارد
این دانش‌آموخته شهرسازی ساخت حوضچه آرامش در باغ ۳۳ هکتاری را مغایر با طرح تدوین شده برای احیای باغ ۳۳ هکتاری می‌داند و تصریح می‌کند: در طرحِ احیای باغ ۳۳ هکتاری پروژه‌ای به نام «حوضچه آرامش» که شهرداری در حال اجرای آن است تعریف نشد. در مطالعات طرحِ احیای باغ صرفا دیواره‌سازی رودخانه پلنگ‌رود بر اساس آنچه که از گذشته وجود داشت آمده است.
مبری می‌افزاید: ضمن اینکه شهرداری با عنوان ایمن‌سازی یک بِرِید در داخل رودخانه احداث کرده تا رودخانه و باغ در مواجهه با سیلاب ایمن شود و از آب جمع شده در این محل به عنوان فضای گردشگری استفاده شود. موضوعی که تیم جدید اداره کل میراث فرهنگی می‌گوید حتما باید از سوی شورای فنی وزارت میراث فرهنگی تایید شود.
سرنوشت باغ ۳۳ هکتاری به تصمیم‌گیری مسئولین و آگاهی مردم بستگی دارد. آیا این باغ تاریخی به عنوان یک میراث ارزشمند حفظ خواهد شد یا به دلیل منافع کوتاه‌مدت تخریب خواهد شد؟
