این کارخانه که تاریخچه‌ای بیش از ۹۰ ساله دارد و یکی از نمادهای مهم صنعت نساجی کشور به شمار می‌رود، در حال حاضر در آستانه‌ی تغییرات بزرگی قرار دارد که سرنوشت آن نه تنها برای صنعت نساجی کشور، بلکه برای حفظ هویت صنعتی و فرهنگی این منطقه نیز بسیار حساس است.
تاریخچه و اهمیت کارخانه نساجی قائمشهر
کارخانه نساجی قائمشهر در سال ۱۳۰۹ تأسیس شد و از آن زمان به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پارچه در کشور شناخته می‌شد. این کارخانه توانسته بود نقش مهمی در تأمین نیاز بازار داخلی و حتی صادرات محصولات نساجی ایفا کند. از آغاز فعالیتش تا دهه‌ها پس از آن، این واحد صنعتی در مسیر پر پیچ و خم تحولات اقتصادی و سیاسی کشور قرار گرفت و حتی در دوره‌هایی به مرز ورشکستگی نیز رسید.
در اوایل انقلاب اسلامی و طی سال‌های پس از آن، مشکلات مالی، مدیریت ناکارآمد و رکود صنعت نساجی، این کارخانه را نیز تحت تأثیر قرار داد و در نهایت، در سال‌های اخیر تحت مدیریت شهرداری قائمشهر قرار گرفت. این تحولات نشان‌دهنده‌ی پیچیدگی‌های مدیریتی و اقتصادی این واحد صنعتی و مسائل پیچیده‌ای است که با آن مواجه است.
تملک و چالش‌های مالی شهرداری قائمشهر
در سال ۱۳۹۵، شهرداری قائمشهر پس از برگزاری مزایده‌ای کارخانه نساجی شماره یک را خریداری کرد. هدف اصلی از این خرید، حفظ هویت تاریخی و فرهنگی این بنا بود. با این حال، شهرداری قائمشهر در مواجهه با بدهی‌های انباشت شده و زیان‌های سنگین کارخانه، مجبور شد منابع مالی زیادی را برای حفظ فعالیت کارخانه تخصیص دهد. شهرداری قائمشهر حتی برای پرداخت حقوق بیش از ۲۰۰ کارگر در این واحد صنعتی ماهانه بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال هزینه می‌کند.
با وجود تلاش‌ها برای نوسازی و پرداخت بدهی‌ها، این کارخانه همچنان با مشکلات مالی شدیدی روبرو است. در نتیجه، فروش کارخانه به عنوان یک راهکار برای جبران بدهی‌ها مطرح شده است. اما این فروش با چالش‌های جدی روبرو است.
میراث فرهنگی و تداخل آن با مسائل اقتصادی
کارخانه نساجی قائمشهر به عنوان یکی از بزرگ‌ترین آثار میراث صنعتی کشور در سال ۱۳۹۹ به ثبت ملی رسید. این ثبت نه تنها ارزش تاریخی و فرهنگی کارخانه را تثبیت کرد، بلکه محدودیت‌هایی را نیز برای تغییرات در این بنا و حتی فعالیت‌های اقتصادی پیرامون آن ایجاد نمود. بر اساس ضوابط میراثی، هر گونه دخل و تصرف در این کارخانه باید با تایید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی انجام شود.
مسئله فروش و واگذاری کارخانه، علاوه بر جنبه‌های اقتصادی، مسائل میراثی را نیز به چالش کشیده است. شهرداری قائمشهر قصد دارد که در این مکان واحدهای تجاری ایجاد کند که این اقدام با مخالفت‌های جدی از سوی وزارت میراث فرهنگی روبرو شده است. به ویژه اینکه بازگشایی معابر جدید و ایجاد واحدهای تجاری می‌تواند منجر به تخریب سوله‌های قدیمی کارخانه و آسیب به بخش‌های مهم این میراث صنعتی شود.
مخاطرات قانونی و حقوقی فروش کارخانه
در این میان، فروش کارخانه نساجی قائمشهر به دلیل ثبت آن در فهرست میراث ملی، با موانع قانونی روبروست. طبق قوانین موجود، هر گونه انتقال این بنا یا تغییرات در آن باید با هماهنگی و تایید وزارت میراث فرهنگی صورت گیرد. در حالی که شهرداری قائمشهر اعلام کرده است که در مبایعه‌نامه فروش، موارد مربوط به ثبت میراثی و ضوابط حاکم بر آن به اطلاع خریداران رسانده شده است، اداره کل میراث فرهنگی مازندران از این روند اطلاعی نداشته و اعلام کرده است که چنین اقدامی باید با اطلاع‌رسانی به این اداره انجام می‌شد.
این مشکلات قانونی و حقوقی می‌تواند موجب تأخیر در روند فروش و یا حتی لغو آن شود. همچنین، طبق قانون مجازات اسلامی، هر گونه اقدام مخالف با حفظ آثار ملی، می‌تواند منجر به پیگرد قانونی و مجازات‌های سنگین برای مسئولین شهرداری شود.
چالش‌ها و چشم‌انداز آینده
با توجه به مسائل متعدد اقتصادی، حقوقی و فرهنگی که کارخانه نساجی قائمشهر با آن‌ها دست و پنجه نرم می‌کند، آینده این واحد صنعتی به شدت مبهم است. از یک سو، به دلیل زیان‌های کلان و بدهی‌های انبوه، شهرداری قائمشهر نیاز مبرم به فروش کارخانه دارد، اما از سوی دیگر، ضوابط میراثی حاکم بر آن مانع از هرگونه تغییرات و سرمایه‌گذاری جدید می‌شود.
با توجه به مشکلات مالی شهرداری و نبود علاقه سرمایه‌گذاران به خرید کارخانه به دلیل محدودیت‌های میراثی، این واحد صنعتی ممکن است با خطر تعطیلی و نابودی روبرو شود. به ویژه اینکه کارخانه‌های دیگر نساجی مازندران نیز طی دهه‌های اخیر به دلیل مشکلات مشابه تعطیل شده‌اند و سرنوشت آن‌ها به فراموشی سپرده شده است.
در نهایت، آنچه که از این ماجرا می‌توان نتیجه گرفت، نیاز به یک راه‌حل جامع است که هم به حفظ میراث صنعتی کشور توجه داشته باشد و هم به مشکلات اقتصادی و مالی شهرداری قائمشهر رسیدگی کند. شاید بهترین راه‌حل این باشد که با ایجاد یک همکاری بین دولت، شهرداری، و وزارت میراث فرهنگی، راه‌کارهایی برای نوسازی و بازسازی کارخانه نساجی قائمشهر پیدا شود که نه تنها میراث فرهنگی آن حفظ شود، بلکه مشکلات اقتصادی آن نیز حل شود.
کارخانه نساجی قائمشهر، به عنوان یک نماد از تاریخ صنعتی کشور، در موقعیتی بسیار حساس قرار دارد. سرنوشت این کارخانه نه تنها بر آینده اقتصادی قائمشهر و مازندران تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند به عنوان الگویی برای سایر بنگاه‌های اقتصادی قدیمی در کشور باشد که در پیچ و خم مشکلات مالی و میراثی گیر کرده‌اند. با این حال، آنچه که بیش از هر چیز مهم است، حفظ تعادل میان توسعه اقتصادی و حفاظت از میراث فرهنگی است تا این گنجینه‌های صنعتی همچنان در خدمت نسل‌های آینده قرار گیرد. با توجه به تاریخ و قدمت کارخانه نساجی قائمشهر، این واحد صنعتی نه تنها بخش مهمی از تاریخ صنعتی مازندران است، بلکه به یک چالش بزرگ برای مدیریت شهری و مسئولان میراث فرهنگی تبدیل شده است. آیا در نهایت این کارخانه می‌تواند به یک الگوی موفق در حفاظت از میراث صنعتی و توسعه اقتصادی تبدیل شود یا اینکه شاهد از بین رفتن آن خواهیم بود؟ این سوالی است که تنها در آینده مشخص خواهد شد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
