به گزارش خبرنگار ملکان – سمانه اسلامی اینکه برنج به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین ماده غذایی برای کشور و به ویژه مازندران محسوب می‌شود شکی نیست، اما سوال اینجا است که کدام یک در اولویت قرار دارد؛ امنیت غذایی یا بازده محصول. مازندران به استان کشاورزی و شالیزاری معروف است و عطر برنج و محصولات […]
به گزارش خبرنگار ملکان – سمانه اسلامی
اینکه برنج به عنوان یکی از استراتژیک‌ترین ماده غذایی برای کشور و به ویژه مازندران محسوب می‌شود شکی نیست، اما سوال اینجا است که کدام یک در اولویت قرار دارد؛ امنیت غذایی یا بازده محصول.
مازندران به استان کشاورزی و شالیزاری معروف است و عطر برنج و محصولات تابستانی از جمله گندم در گوشه و کنار استان پراکنده شده است. برداشت کشت اول برنج از روزهای آغازین تیر ماه در استان مازندران شروع شده و روزهای پایانی خود را سپری می‌کند. کشت دوم برنج که در شهرهای مختلف استان بنا به شرایط محیطی زمان آغاز و برداشت این محصول تاریخ متفاوتی دارد در برخی از شالیزارهای استان برداشت کشت دوم برنج تا پایان مهرماه هم ادامه خواهد داشت
هر ساله بخشی از مزارع استان مازندران به زیر کشت دوم برنج نیز می‌رود و این وضعیت در حالی است که کارشناسان و صاحب نظران بر ممنوعیت کشت برنج در نوبت دوم تاکید کرده‌اند. آنان محدودیت منابع آبی، پایین بودن سطح سفره‌های زیرزمینی، برداشت بی‌رویه منابع آبی و کاهش ذخایر سدها و آب‌بندان‌ها را دلیل ممنوعیت کشت دوم برنج عنوان می‌کنند.
محیط زیستی ها هم مخالف
کارشناسان محیط زیست به دلیل عجله و شتاب کشاورزان برای کشت دوم و آتش زدن کاه و کلش، مخالفت خود را بارها با کشت نوبت دوم اعلام کردند.
کشاورزان مازندرانی پس از برداشت کشت اول برنج، شالیزارهای خود را به دو روش نشاء دوباره و پرورش ساقه زیر کشت دوم برنج می‌برند. کشت دوم به روش نشاء مجدد نیازمند پاکسازی شالیزار از کاه و کلش کشت اول است و به همین دلیل هم کشاورزان اقدام به آتش زدن آن می‌کنند.
این معضل اگر چه سابقه طولانی در مازندران دارد ولی طی یک دهه گذشته با افزایش سطح زیر کشت دوم برنج هر ساله چنان افزایش می‌یابد که گاهی دود آن به چشم ساکنان مناطق شهری هم می‌رود. کشت دوم برنج را نه تنها عاملی برای نابودی مواد آلی خاک و میکروب های مفید و موجود زنده در خاک به همراه هدر رفت انرژی برمی شمارند بلکه بر این باورند طولانی شدن فرایند کشت دوم برنج در مازندران زیست گاه پرندگان مهاجر در این خطه از شمال را با خطر جدی مواجه می کند.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران نسبت به گسترش کشت دوم برنج در استان هشدار داد
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران نسبت به گسترش کشت دوم برنج در استان هشدار داد و گفت: استقبال کشاورزان به انجام کشت دوم برنج علاوه بر خطر آلودگی آب های زیر زمینی در مرکز و غرب استان، نگرانی فرونشست زمین در شرق استان را ۲ چندان کرده است.
حیدر داودیان به مناسبت گرامیداشت هفته خبرنگار در جمع اصحاب رسانه مازندران در ساری، میزان ذخایر آب های زیرزمینی استان را ۱.۵ میلیارد مترمکعب عنوان کرد و افزود: از آن جایی که طبق قانون شرکت آب منطقه‌ای موظف به تامین آب کشاورزی برای کشت دوم نیست، شالیکاران عمده آب مصرفی را در این مرحله از چاه های نیمه عمیق و عمیق تامین می کنند که برداشت بی رویه سبب نفوذ آلودگی به آب های زیر زمینی می شود.
وی با تاکید بر این که توسعه کشت دوم برنج به شرق استان مازندران نیز رسیده است، ادامه داد: فرونشست زمین به دلیل برداشت بی رویه آب زیر زمینی برای شالیکاری در شرق استان محتمل شده است.
وی با توضیح این که امکان بازگشت و ترمیم منابع آب های زیرزمینی وجود ندارد، ادامه داد: پیشروی آب شور به سمت آب های زیرزمینی و از بین رفتن چشمه های آب شیرین از چالش های جدی ناشی از کشت دوم برنج بر منابع آبی مازندران است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با ذکر این نکته که کشاورزی سال زراعی جاری استان در سخت‌ترین شرایط پرشدگی سدهای استان، عملیاتی شده است، بیان داشت: برنج‌کاری در دشت تجن ساری فقط با حجم ذخیره ۴۷ میلیون متر مکعبی سد شهید رجایی شروع شد و خوشبختانه با نوبت بندی، بارندگی‌های بهنگام و همکاری کشاورزان بدون رها شدن زمین، انجام شد.
داودیان با تاکید بر این که کشاورزی در منطقه مرکزی مازندران نیز با حجم ذخیره ۸۶ میلیون مترمکعب در سد شهید صالحی مازندرانی انجام شد، ادامه داد: اگرچه آورد و دبی پایین رودخانه هراز که تامین کننده آب کشاورزی ۱۱۰ هزار هکتار شالیکاری دشت هراز است، امسال با کاهش ۵۰ درصدی نسبت به دوره درازمدت مواجه شد، اما با بارش های بهنگام، شالیکاران با کمبود آب مواجه نشدند.
وی با اظهار این که به دلیل کاهش بارندگی و تغییر اقلیم طی سال های گذشته از سطح زمین های شالیزاری استان حدود ۱۰ هزار هکتار کم شد، گفت: اگر نسبت به مدیریت کشت دوم برنج در استان بی توجهی و غفلت صورت بگیرد با خطر فرونشست و پیشروی آب شور، حتی با تهدید کشاورزی کشت اول برنج مواجه خواهیم شد.
وی وضعیت بارندگی‌های سال زراعی جاری با ۶۴۰ میلی متر، مطلوب ارزیابی کرد و گفت: اگر چه بارندگی‌های استان مناسب بوده است اما به دلیل تغییر اقلیم و توسعه مجاز و غیر مجاز در بالا دست مازندران، اهمیت توجه به اجرای طرح‌های مهار آب سطحی در استان باید بیشتر شود.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران با اشاره به این که نگرانی در مورد کمبود آب شرب، آب کشاورزی و پیدایش و گسترش پدیده خشکسالی استان زمانی بیشتر می شود که مهار آب سطحی افزایش نیابد، گفت: تاکید می کنم، امروز مدیریت آب سطحی در دشت که با تغییر اقلیم شاهد کاهش آورد رودخانه‌های بالا دست مازندران هستیم، بسیار مهمتر شده است.
داودیان مجموعه میزان مصارف سالانه آب در بخش های کشاورزی، صنعتی و شرب مازندران را سه میلیارد و ۷۰۰ میلیون متر مکعب اعلام کرد و گفت: با توجه به بارندگی‌ها، سالانه برابر با چهار و نیم میلیارد مترمکعب، توجه به مهار آب با تکمیل طرح‌های سرمایه‌گذاری در سد سازی، باید عملیاتی به خود بگیرد.
وی بر لزوم شتاب بخشی در ایجاد مخازن برای جمع آوری آب سطحی از طریق سد سازی، سدهای لاستیکی و دیگر سازه های مخازن تاکید کرد و گفت: امروز سفره های آب زیر زمینی مازندران نیاز به حفاظت جدی دارد و رویه برداشت های کنونی بسیار نگران کننده شده است.
مدیر عامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران به وجود هفت هزار کیلومتر رودخانه در استان اشاره کرد و گفت: علاوه بر رعایت حریم ها، بستر رودخانه ها باید مورد حفاظت جدی قرار بگیرد.
به گزارش خبرنگار ایرنا، طبق آمار رسمی جهادکشاورزی استان مازندران کشت دوم برنج در یک دهه گذشته هر سال در حال افزایش است و امسال حدود نیمی از ۲۱۵ هزار هکتار اراضی شالیزاری استان زیر کشت دوم رفته است.
چالش های کشت دوم برنج چند بعدی است که تخریب مواد آلی خاک و میکروب های مفید و موجود زنده در خاک و استفاده بیش از اندازه انواع سموم برای مبارزه با طغیان پیاپی کرم های ساقه خوار بعد از کشت اول، از جمله معضل جدی کشت دوم برنج است که در زمین های شالیزاری جولان می دهند.
کشت دوم ۱۰۰ درصد آلودگی بالایی دارد
سیدرضا اسماعیل‌زاده رئیس پژوهشکده صنایع غذایی مازندران در این باره به ایسنا می‌گوید برنجی که در برداشت اولیه، به دست می‌آید سالم و دارای امنیت غذایی بالایی است و تولید درست برنج کشت دوم، بعد از برداشت اولیه صورت می گیرد زمانی که باقیمانده شلتوک در زمین به صورت خودرو جوانه می‌زند و با بقایای مواد مغذی موجود در زمین رشد می‌کند.
وی با بیان اینکه روش متداول در کشت دوم برنج بسیار خطرناک است، گفت: کشاورزان بلافاصله بعد از برداشت اولیه برنج و با سم و کود فراوان اقدام به کشت دوم می کنند تا راندمان اقتصادی بالاتری داشته باشند.
رئیس پژوهشکده صنایع غذایی مازندران با اشاره به اینکه متاسفانه مسئولان آگاهانه یا ناآگاهانه از کشت دوم برنج حمایت می کنند، اظهار کرد: پس از آزمایش‌های فراوانی که بر روی برنج کشت دوم صورت دادین، به این نتیجه رسیدیم که میزان آرسنیک موجود دراین نوع برنج بسیار زیاد و نیز چند برابر اندازه مجاز استاندارد است در نتیجه ۱۰۰ درصد از نظر تغذیه ای و ایمنی اشکال دارد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
