زلزله‌هایی که هر هفته نزدیک‌تر می‌شوند
پیام‌هایی که با عدد و رقم‌هایی سرد بر صفحه گزارش‌ها نقش بسته‌اند، اما در واقعیت می‌توانند گرم‌کننده کانون بحرانی تازه در کشور باشند.
از زمین‌لرزه ۴.۷ ریشتری در امیریه استان سمنان گرفته تا لرزش ۳.۴ ریشتری در خوش‌رودپی مازندران و ده‌ها زمین‌لرزه دیگر در خوزستان، کرمان، فارس، خراسان، گلستان و کهگیلویه و بویراحمد، طی یک هفته گذشته بیش از ۳۰ زمین‌لرزه در پهنه جغرافیایی ایران ثبت شده است؛ رخدادهایی با بزرگای بین ۲.۵ تا ۴.۷ ریشتر که اگرچه اغلب خسارت‌زا نبودند، اما نقشه خطر زمین‌لرزه در ایران را باردیگر روی میز تحلیل‌گران گذاشتند.
امیریه؛ کانون لرزش‌های زنجیره‌ای
بیشترین فعالیت لرزه‌ای این هفته مربوط به شهر امیریه در استان سمنان بود؛ منطقه‌ای که طی چند روز، هفت زمین‌لرزه را تجربه کرد. مهم‌ترین آن‌ها زلزله‌ای به بزرگای ۴.۷ در عمق ۱۰ کیلومتری زمین بود که چهارشنبه‌شب در ۱۳ کیلومتری امیریه رخ داد. لرزه‌نگارها سپس چند پس‌لرزه با بزرگای ۲.۵ تا ۲.۸ در همان حوالی ثبت کردند و جمعه نیز زلزله‌ای دیگر با بزرگای ۴.۶ در عمق مشابه، بار دیگر این منطقه را لرزاند.
زمین‌لرزه‌های پشت‌سرهم در یک محدوده جغرافیایی، نشانه‌ای از فعالیت گسل‌های محلی و فشارهای آزاد نشده زمین است؛ اتفاقی که در صورت بی‌توجهی به مقاوم‌سازی سازه‌ها می‌تواند زمینه‌ساز فجایع انسانی شود.
مازندران زیر نگاه لرزه‌نگارها
زمین‌لرزه ۳.۴ ریشتری در منطقه خوش‌رودپی مازندران، در عمق ۲۴ کیلومتری زمین، یکی دیگر از رخدادهای قابل‌تأمل این هفته بود. منطقه‌ای کوهستانی و جنگلی که ساختار زمین‌شناسی پیچیده‌ای دارد و گسل‌های فعال متعددی از آن عبور می‌کند.
همچنین در کتالم و سادات‌شهر نیز زلزله‌ای به بزرگای ۲.۵ به ثبت رسید. این داده‌ها نشان میدهد که مازندران – به‌ویژه در نوار جنوبی آن – هرچند به‌ندرت زمین‌لرزه‌های بزرگ را تجربه کرده، اما در مسیر فعال‌بودن لرزه‌ای قرار دارد؛ موضوعی که با توجه به رشد شتابان ساخت‌وساز، مهاجرت جمعیت و توسعه ناپایدار، نگران‌کننده است.
رخدادهای لرزه‌ای هفته گذشته تنها محدود به سمنان و مازندران نبود. استان‌هایی چون فارس، خوزستان، خراسان رضوی، کرمان، گلستان، هرمزگان و کهگیلویه و بویراحمد نیز تکانه‌هایی با بزرگای ۲.۵ تا ۳.۳ ریشتر را تجربه کردند. برای مثال:
در قوچان خراسان رضوی، زلزله‌ای ۳.۳ ریشتری در عمق ۱۰ کیلومتری ثبت شد.
در افزر فارس زلزله‌ای به بزرگی ۳.۲ در عمق ۱۲ کیلومتری و در قلعه قاضی هرمزگان لرزه‌ای ۳.۱ ریشتری در عمق ۷ کیلومتری زمین ثبت شد.
این توزیع مکانی، نشان از لرزان‌بودن گسترده‌ی ایران در پهنه‌ای وسیع دارد؛ موضوعی که لزوم تدوین نقشه‌های خطر به‌روز، آموزش عمومی و تمرین‌های پدافند غیرعامل را دوچندان می‌کند.
از آمادگی چه خبر؟
واقعیت این است که بسیاری از مناطق لرزه‌خیز کشور هنوز فاقد طرح‌های جامع مدیریت بحران، زیرساخت‌های مقاوم و آموزش عمومی مناسب‌اند. براساس آمار رسمی، بیش از ۶۰ درصد مدارس، نیمی از بیمارستان‌ها و درصد بالایی از خانه‌های روستایی در کشور، به‌ویژه در مناطق زلزله‌خیز، مقاومت لازم در برابر زلزله‌های متوسط و بزرگ را ندارند.
حتی در شهرهایی که زمین‌لرزه‌های خفیف رخ میدهد، گزارش‌ها از وحشت مردم، ترک خانه‌ها و نگرانی از تکرار لرزش حکایت دارد. یعنی آمادگی روانی نیز در پایین‌ترین سطح ممکن است.
زمین‌لرزه‌ها، برخلاف تصور رایج، یکباره و بدون علامت نمی‌آیند. مجموعه‌ای از فشارها، جابه‌جایی‌ها و گسلش‌ها پیش از رخداد اصلی اتفاق می‌افتد و هر زلزله‌ی کوچک می‌تواند بخشی از این پازل باشد.
با توجه به روند پرشتاب شهرنشینی، گسترش ساخت‌وساز در حریم گسل‌ها، رشد جمعیت در مناطق کم‌برخوردار و ضعف جدی در اجرای آیین‌نامه‌های مقاوم‌سازی، تکرار زلزله‌هایی مشابه هفته گذشته می‌تواند به فاجعه‌ای تمام‌عیار ختم شود.
دولت، شهرداری‌ها، وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، و نهادهای امدادی باید از هم‌اکنون پیش از وقوع حادثه، برای بعد از آن آماده شوند. نه با حرف و بخشنامه، که با عمل، نظارت و آموزش.
زلزله نمی‌کشد، ساختمان‌های ناپایدار می‌کشند. هر لرزش کوچک، زنگ خطری برای فردایی نزدیک‌تر است.
- نویسنده : سمانه اسلامی
