حساس‌ترین فصل زیستی مرال‌ها در جنگل‌های هیرکانی
نعره‌های پرطنین مرال‌ها، گوزن‌های قرمز، در جست‌وجوی جفت و تعیین قلمرو، صدایی است که هم عاشقانه است و هم هشداردهنده.
مرال‌ها از گونه‌های حمایت‌شده و نماد تنوع زیستی جنگل‌های هیرکانی هستند. با این حال، طی دهه‌های اخیر به دلیل شکار بی‌رویه، تخریب زیستگاه و کاهش امنیت اکولوژیکی، جمعیت آنها به شدت کاهش یافته است. فصل گاوبانگی که اوج فعالیت‌های تولیدمثلی این گونه محسوب می‌شود، همزمان فرصتی طلایی برای شکارچیان غیرمجاز فراهم می‌کند.
در این فصل، گوزن‌های نر با صدایی شبیه گاو اهلی، ماده‌ها را به قلمرو خود فرا می‌خوانند و با نرهای دیگر وارد نبرد می‌شوند. این رفتارها که بخشی از چرخه طبیعی تولیدمثل است، مرال‌ها را در برابر شکارچیان آسیب‌پذیر می‌کند؛ به‌ویژه نرهای جوانی که از قلمرو رانده شده‌اند و به حاشیه جنگل‌ها پناه می‌برند.
اقدامات حفاظتی و چالش‌ها
سازمان حفاظت محیط زیست با همکاری یگان‌های استان‌های شمالی کشور، ورود گردشگران و تورهای طبیعت‌گردی را بدون مجوز رسمی ممنوع اعلام کرده است. محیط‌بانان و همیاران محیط زیست به‌صورت شبانه‌روزی در مناطق حساس مستقر شده‌اند تا امنیت زیستگاه‌ها را تأمین کنند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور، از استقرار محیط‌بانان و همیاران محیط زیست در زیستگاه‌های گوزن قرمز (مرال) در فصل گاوبانگی خبر داد.
سردار رضا رستگار فرمانده یگان حفاظت محیط زیست کشور با اعلام این خبر افزود: حسب هماهنگی یگان‌های حفاظت محیط زیست استان‌های مازندران، گیلان، گلستان و سمنان با مرجع قضایی، برای تأمین امنیت و حفظ آرامش این گونه، ورود و حضور افراد، گروه‌های طبیعت‌گردی و تورهای گردشگری به زیستگاه‌های مرال در عرصه‌های جنگلی و مناطق حفاظت‌شده، بدون مجوز سازمان حفاظت محیط زیست ممنوع است.
این مقام مسوول افزود: ورود تورهای گردشگری و گروه‌های طبیعت‌گردی به جنگل‌های هیرکانی و سایر زیستگاه‌های مرال در ایام گاوبانگی مجاز نبوده و هرگونه فعالیت تنها با هماهنگی و دریافت مجوز رسمی از سازمان حفاظت محیط زیست امکان‌پذیر است.
وی از تمامی شهروندان و گردشگران خواست با رعایت این دستورالعمل، در حفاظت از حیات وحش و تأمین امنیت محیط زیست مشارکت فعال داشته باشند.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران نیز پیش از با اشاره به فرارسیدن فصل گاوبانگی در زیستگاه‌های مرال گفت: گشت‌های شبانه‌روزی در مناطق حساس از جمله پناهگاه‌های حیات‌وحش و زیستگاه‌های این گونه جانوری افزایش یافته است.
محمدرضا کنعانی ادامه داد: فصل گاوبانگی مرال در جنگل‌های هیرکانی، حساس‌ترین دوره در چرخه زیستی این گونه از حیات‌وحش محسوب می‌شود.
وی افزود: در این فصل نرها با رفتارهای قلمرویی و صداهای خاص برای جلب ماده‌ها رقابت می‌کنند که هرگونه اختلال انسانی مانند حضور گردشگران غیرمجاز، سر و صدای مکانیکی یا شکار غیرقانونی می‌تواند تأثیر منفی بر موفقیت تولیدمثل این گونه داشته باشد.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست مازندران با اشاره به افزایش گشت‌های شبانه‌روزی در مناطق حساس از جمله پناهگاه‌های حیات‌وحش و زیستگاه‌های مرال، گفت: پایش رفتاری و اکولوژیکی این گونه از طریق نصب تله‌دوربین‌ها و ثبت شاخص‌های جمعیتی در دستور کار قرار گرفته تا داده‌های دقیق برای مدیریت جمعیت و ارزیابی اقدامات حفاظتی فراهم شود.
کنعانی با اعلام اینکه نقش جوامع محلی در حفاظت از مرال از اهمیت بسزایی برخوردار است، تصریح کرد: ساکنان بومی حاشیه جنگل‌ها می‌توانند به‌عنوان ناظران دائمی و حافظان مشارکتی در پیشگیری از شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه ایفای نقش کنند.
نقش جوامع محلی؛ از ناظر تا حافظ
یکی از مؤثرترین راهکارهای حفاظت پایدار، مشارکت جوامع محلی است. ساکنان بومی حاشیه جنگل‌ها می‌توانند به‌عنوان ناظران دائمی در پیشگیری از شکار غیرمجاز و تخریب زیستگاه نقش‌آفرینی کنند. ارتقای سوادزیست‌محیطی این جوامع، پیش‌شرط موفقیت بلندمدت در حفظ مرال‌هاست.
فصل گاوبانگی نه‌تنها یک رخداد طبیعی بلکه آزمونی برای تعهد اجتماعی و مدیریتی در حفاظت از حیات‌وحش است. مرال‌ها، این سلاطین باشکوه جنگل‌های هیرکانی، برای بقا نیازمند آرامش، امنیت و همدلی ما هستند. ورود غیرمجاز به زیستگاه‌های آنان، نه‌تنها تهدیدی برای این گونه بلکه لطمه‌ای به میراث طبیعی کشور است.
- نویسنده : سمانه اسلامی
