گویی روح حماسه عاشورا نه فقط در روضه‌ها و نوحه‌ها، بلکه در خیابان‌ها، دیوارنگاره‌ها، مراسم، و حتی در شعارها و اشعار هیئت‌ها نیز حلول کرده است.
در شرایطی که ایران روزهای پرتنشی را از سر گذرانده و هنوز سایه تهدیدات دشمنان و بوی باروت از حافظه شهرها پاک نشده، امسال عزاداری محرم، به تجلی‌گاه روح مقاومت مردم تبدیل شده است. از پایتخت گرفته تا روستاهای دورافتاده، پرچم‌های سیاه عزای حسین (ع) با بیرق‌های سرخ حماسه درآمیخته‌اند.
دیوارنگاره‌هایی که از «کربلا» تا «فلسطین» می‌گویند
نگاهی به چهره شهر بیندازیم؛ تهران، مشهد، تبریز، قم، شیراز، اهواز و شهرهای شمالی مانند ساری، بابل و گرگان. دیوارها دیگر تنها سیاه‌پوش عزاست نیستند. این روزها نقاشی‌هایی از شهیدان مدافع حرم، شهدای هسته‌ای، فرماندهان مقاومت و حتی کودکان فلسطینی که در کنار پرچم‌های «یا حسین» نشسته‌اند، در گوشه‌گوشه شهر دیده می‌شود. این هنر خیابانیِ نوظهور، پیام روشنی دارد: عاشورا، نه فقط یک واقعه تاریخی، که یک خط مشی زنده برای ایستادگی در برابر ظلم است.
امسال، نوحه‌ها و مرثیه‌ها دیگر فقط ناله برای مظلومیت حسین نیستند. در بسیاری از هیئت‌ها، اشعار و مداحی‌ها رنگی از آگاهی سیاسی، بیداری اجتماعی و حتی اعتراض هوشمندانه گرفته‌اند. مداحانی چون میثم مطیعی، عبدالرضا هلالی، مجید بنی‌فاطمه و محمود کریمی در تهران، یا مداحان محلی در مازندران و خوزستان، مضامین نوحه‌های خود را به‌گونه‌ای تنظیم کرده‌اند که دل شنونده را نه تنها به گریه، بلکه به تصمیم و حرکت هم می‌کشاند.
شعار «کل یوم عاشورا و کل أرض کربلا» امسال معنای واقعی‌تری یافته است. مردم دریافته‌اند که نبرد حق و باطل هنوز پایان نیافته و هر کس باید به سهم خود، در این نبرد ایستادگی کند.
درست در روزهایی که جوانان ایرانی در مراسم‌های محرم با لباس‌های مشکی به هیئت می‌روند، جوانان فلسطینی نیز در برابر تجاوز رژیم صهیونیستی با الهام از روح عاشورا ایستادگی می‌کنند. محرم امسال، بیش از همیشه، پیوندی عمیق میان مقاومت اسلامی در ایران، فلسطین، لبنان، یمن و عراق برقرار کرده است.
در بسیاری از مراسم محرم امسال، پرچم فلسطین در کنار پرچم یا حسین دیده می‌شود. سخنرانان و مداحان با اشاره به شباهت یزیدیان امروز با دشمنان دیروز کربلا، مردم را به پشتیبانی معنوی و مادی از مقاومت فرا می‌خوانند.
ویژگی دیگر محرم امسال، حضور پررنگ و هدفمند جوانان در مراسم عزاداری است. این جوانان نه تنها مخاطب، بلکه برگزارکننده و خالق محتوای این حرکت مردمی هستند. هیئت‌های دانشجویی، پویش‌های مردمی، تولیدات چندرسانه‌ای برای فضای مجازی و ابتکاراتی چون هیئت‌های خیابانی با شعارهای سیاسی-اجتماعی، از جمله اقدامات جریان‌ساز نسل جدید عاشورایی‌هاست.
در هیئت‌های امسال، جوانان تنها عزادار نیستند؛ آن‌ها تحلیل‌گر، فعال، سازمان‌دهنده و حتی طراح گفتمان‌اند.
حماسه در قاب رسانه‌ها و فضای مجازی
امسال، شبکه‌های اجتماعی نیز رنگ محرم به خود گرفته‌اند؛ اما نه فقط با تصاویر دسته‌ها و مداحی‌ها، بلکه با تولیدات معناگرایانه، پست‌های تحلیلی درباره فلسفه قیام حسین (ع)، مقایسه عاشورا با مقاومت امروز ملت‌ها و حتی تحلیل‌هایی درباره نسبت میان عاشورا و سیاست روز. این نشانه روشنی از ورود محتوای عاشورا به قلب گفتمان فرهنگی جامعه است.
در روزگاری که سایه جنگ و فشارهای خارجی و داخلی بر مردم سنگینی می‌کند، محرم امسال تبدیل به یک سپر روانی و معنوی شده است. مردمی که شاید در طول سال مجال چندانی برای حضور در فضاهای مذهبی ندارند، این روزها به مسجد و تکیه و هیئت پناه آورده‌اند؛ نه فقط برای گریه، بلکه برای گرفتن انرژی و امید.
یکی از تحلیل‌گران مذهبی در گفت‌وگو با «نهضت شمال» می‌گوید: «عاشورا امسال فقط یک آیین دینی نیست؛ یک بازسازی روحیه ملی است. وقتی مردم ببینند که حتی در عاشورا، حسین با تعداد اندک یارانش در برابر لشکر دشمن ایستاد، باور می‌کنند که در برابر تهدیدها و سختی‌ها نیز می‌توان ایستاد.»
محرمِ بیدار، محرمِ حماسه
محرم امسال، یک‌بار دیگر نشان داد که روح کربلا همچنان زنده است؛ نه در گذشته، که در اکنونِ ما.
امسال، حسین تنها در روضه‌ها نگریسته نشد، بلکه در کوچه‌ها، در شعارها، در اشعار، در دیوارها و در قلب مردم زیست.
امسال، محرم نه فقط ماه گریه، که ماه تصمیم و حرکت بود.
محرم امسال، پیام روشنی دارد:
تا ظلم هست، عاشورا ادامه دارد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
