هوا بوی شالی می‌دهد. صدای پرندگان مهاجر کم‌کم با صدای موتور دروگرها در شالیزارهای مرکزی مازندران درمی‌آمیزد. فصل خوشه‌دهی تمام شده و مزارع، چشم‌انتظار داس‌هایی‌اند که با هر برش، قطره‌قطره عرق یک سال را جمع می‌کنند. اما در دلِ شالیکار، این روزها بیشتر از هر چیزی سایه واردات، قیمت بی‌منطق و بی‌خبری دولت از زمین، سنگینی می‌کند.
«حسین‌علی»، کشاورز باسابقه اهل آمل، می‌گوید:نیم میلیون خرج کردیم تا شاید آخر فصل دانه‌ای ۲ میلیون بفروشیم، حالا دولت می‌گه درِ واردات باز شه. ما هم زمین رو بدیم بره، راحت‌تره.
سرپرست بازرگانی وزارت جهادکشاورزی اعلام کرد که دولت چهاردهم امسال برای تنظیم بازار برنج و تعدیل قیمت ها اقداماتی همچون حذف ممنوعیت واردات فصلی، توزیع برنج با قیمت مناسب و پرداخت معوقه ارزی واردکنندگان را در دستور کار قرار داد که بخشی از آن انجام شده است.
طبق مصوبه هیات دولت، ممنوعیت واردات فصلی برنج از اول مرداد تا ۳۰ آبان ماه هر سال به مدت چهار ماه برای سال جاری حذف شد تا کسری تولید برنج داخلی با واردات جبران شود. موضوعی که علاوه بر این که تولید کنندگان شمال به خصوص شالیکاران مازندران را با چالش در حفظ تولید و زمین های کشاورزی مواجه خواهد کرد. استاندار مازندران نیز مخالفت جدی خود را با آزاد شدن واردات برنج در فصل برداشت این محصول اعلام داشته و خواهان استمرار ممنوعیت واردات برنج در بازه زمانی چهار ماهه برداشت این محصول شده است.
مهدی یونسی رستمی با اشاره به اینکه برنج، برند استان مازندران است و این استان را به شالیزارهایش می‌شناسند، تصریح کرد کشاورزان برنجکار مازندرانی با کوشش و تلاش فراوان نسبت به تولید این محصول استراتژیک و کمک به امنیت غذایی کشور اقدام و مبالغ زیادی را برای تولید این محصول هزینه می‌کنند.
استاندار مازندران با تأکید بر لزوم حمایت کامل از شالیکاران مازندرانی، اظهار داشت: استانداری مازندران در راستای حمایت از شالیکاران سخت‌کوش استان، مخالفت جدی خود را با آزاد شدن واردات برنج در فصل برداشت این محصول اعلام داشته و خواهان استمرار ممنوعیت واردات برنج در بازه زمانی چهار ماهه برداشت این محصول است.
جهش محسوس قیمت برنج های تولید داخل حتی برای مازندرانی که این روزها در ماه محرم نیاز به تهیه این محصول دارند، باورنکردنی شده است، رکوردزنی قیمت فعلی این روزهای برنج طارم محلی و هاشمی در بازار مازندران در حالی است که متوسط قیمت این رقم در زمان برداشت سال زراعی گذشته یعنی از مهر ماه تا اواخر بهمن ماه سال گذشته ۷۵۰ تا ۹۰۰ هزار ریال بوده است. این برنج تا اواخر اردیبهشت امسال به یک میلیون و ۵۰۰ هزار ریال رسیده بود، اما امروز به بیش از سه میلیون ریال افزایش یافته است.
روند افزایش قیمت برنج به تیرماه هم رسید، موضوعی که سبب نگرانی دولتمردان شد به همین دلیل اعمال سیاست های جدید دولت چهاردهم با هدف تنظیم بازار برنج داخلی و خارجی مطرح شده است.
نکته نگران‌کننده، نه فقط سیاست واردات، بلکه آمارهای ضدونقیض و غیرقابل اتکایی‌ست که درباره سطح زیر کشت، میزان تولید و حتی سرانه مصرف مطرح می‌شود.
وزارت صمت: سرانه مصرف برنج ۴۲ کیلوگرم
وزارت جهاد کشاورزی: ۳۶ کیلوگرم
وزارت بهداشت: ۲۷.۵ کیلوگرم
از سوی دیگر، در حالی که جهاد کشاورزی مازندران از افزایش سطح کشت و رشد تولید در اثر شرایط آب و هوایی مناسب خبر داده، معاون بازرگانی همین وزارتخانه، کاهش تولید و تنش آبی را علت واردات عنوان می‌کند!
این تناقض‌ها نه فقط آزاردهنده، بلکه مانع اصلی طراحی سیاست‌گذاری دقیق در حوزه امنیت غذایی کشور شده‌اند.
مازندران، ستونِ استراتژیک برنج ایران
طبق آمار رسمی، امسال ۲۲۸ هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران زیر کشت رفته و در حال ورود به فصل برداشت است. استان مازندران با تأمین بیش از ۴۲ درصد برنج کشور، سهم کلیدی در سفره ایرانی دارد.
با این حال، نبود حمایت‌های پایه‌ای نظیر بیمه فراگیر کشاورزی، نرخ تضمینی قابل اتکا، بانک‌های توسعه کشاورزی فعال و زیرساخت‌های نوین، موجب شده شالیکاران به ناچار بخش زیادی از محصول خود را در ماه‌های ابتدایی برداشت بفروشند و سود اصلی به جیب دلالان برود.
شالیکار، متهم نیست؛ محروم است
برنج سه میلیون تومانی برای مصرف‌کننده فشارزاست، اما آیا شالیکار واقعاً سود می‌برد؟
جواب منفی است. طبق بررسی میدانی خبرنگار ما، ۷۰ درصد کشاورزان، ناچارند محصول خود را از ترس افت قیمت یا نیاز مالی زود بفروشند. همان محصول بعداً دو تا سه برابر قیمت اولیه توسط واسطه‌ها فروخته می‌شود.
اگر برنج مانند گندم یک محصول استراتژیک محسوب می‌شود، چرا از حمایت حداقلی نیز محروم است؟
شالیکاران خواستار:قیمت‌گذاری منصفانه بر اساس هزینه تولید ، استمرار ممنوعیت واردات در فصل برداشت ، جلوگیری از واردات بی‌ضابطه و رانت‌محور ، شفاف‌سازی درباره آمار تولید، مصرف و واردات ، اختصاص بیمه و یارانه نهاده‌های کشاورزی هستند. بی‌توجهی به این خواسته‌ها، منجر به از دست رفتن زمین‌های کشاورزی، کاهش تولید و تهدید امنیت غذایی در سال‌های آینده خواهد شد.
و در اخر باید گفت : اگر نتوانیم سیاست کشاورزی کشور را بر اساس آمار واقعی، داده‌های به‌روز و مشارکت بهره‌برداران تنظیم کنیم، نتیجه چیزی جز از دست دادن زمین، افزایش واردات، وابستگی غذایی و تضعیف اقتصاد روستایی نخواهد بود.
شالیکار مازندرانی، در دل محرم، با برنجی که دیگر خودش هم توان خریدش را ندارد، چشم‌انتظار نگاهی مهربان از دولت و مردم است. نگاهی که به جای واردات، حمایت را انتخاب کند. به جای شعار، برنامه‌ریزی. و به جای بی‌تفاوتی، اعتراف کند که برنج ایرانی، لایق بیش از این‌هاست.
- نویسنده : سمانه اسلامی
