حلقه فراموش‌شده گردشگری در مازندران
حلقه فراموش‌شده گردشگری در مازندران
در حالی که استان مازندران یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری کشور به شمار می‌رود و سالانه پذیرای میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی است، یکی از پایه‌ای‌ترین زیرساخت‌های این صنعت ، یعنی سرویس‌های بهداشتی عمومی، در وضعیت نامناسبی قرار دارد؛ چالشی پنهان که بی‌توجهی به آن، رضایت گردشگران، سلامت عمومی و حتی پایداری زیست‌محیطی را تهدید می‌کند.

به گزارش ملکان نخستین برداشت و آخرین خاطره‌ای که بسیاری از گردشگران از یک مقصد با خود به همراه می‌برند، کیفیت و وضعیت سرویس‌های بهداشتی عمومی است. این زیرساخت در عین سادگی، نقش پررنگی در شکل‌گیری تجربه سفر ایفا می‌کند. نبود استانداردهای لازم، تجهیزات فرسوده، ناکارآمدی مدیریت نگهداری، کمبود امکانات برای گروه‌های خاص مانند سالمندان و معلولان و همچنین عدم رعایت بهداشت عمومی از جمله چالش‌های موجود در این حوزه است.

طبق گفته مهران حسنی، دبیر و نایب رئیس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران، وضعیت فعلی سرویس‌های بهداشتی عمومی در  محورهای گردشگری این استان، با سطح انتظارات و نیازهای گردشگران همخوانی ندارد. این معضل نه تنها موجب نارضایتی گردشگران می‌شود، بلکه آسیب‌هایی جدی بر تصویر بین‌المللی گردشگری ایران وارد می‌کند.

وضعیت نامطلوب در مسیرهای پر تردد و جاذبه‌های طبیعی

مسیرهای ورودی به مازندران از جمله هراز، کندوان، سوادکوه و کیاسر از پرترددترین جاده‌های کشور هستند. با این حال، اکثر توقفگاه‌های بین‌راهی در این مسیرها فاقد سرویس‌های بهداشتی استاندارد و مناسب‌اند. اغلب این فضاها با مشکلاتی نظیر عدم نظافت، نبود تهویه مناسب، امکانات ناکافی، فرسودگی تجهیزات و ازدحام بالا، به‌ویژه در ایام پیک سفر مواجه هستند.

در مناطق ساحلی، جنگلی، ییلاقی و روستایی نیز یا سرویس‌های بهداشتی وجود ندارند یا در وضعیت بسیار نامطلوبی نگهداری می‌شوند. نبود زیرساخت مناسب بهداشتی در روستاهای گردشگرپذیر حتی منجر به تخریب محیط زیست و آلودگی منابع طبیعی شده است. در مناطق شهری نیز سرویس‌های بهداشتی عمومی در مراکز خرید، پایانه‌ها، بوستان‌ها و اماکن پرتردد نیازمند بازسازی، نوسازی و استانداردسازی هستند.

ابعاد گسترده چالش‌های بهداشتی در گردشگری

کمبود و ضعف سرویس‌های بهداشتی فقط یک مشکل خدماتی نیست. این معضل بر چهار محور اصلی تأثیرگذار است:

تجربه سفر: کیفیت این خدمات تأثیر مستقیم بر تصمیم گردشگر برای بازگشت یا توصیه مقصد به دیگران دارد.

سلامت عمومی: نبود نظافت کافی و بهداشت در این فضاها می‌تواند موجب شیوع بیماری‌های واگیردار شود، به‌ویژه در ایام تعطیلات و پیک سفر.

برند ملی: وضعیت سرویس‌های بهداشتی نمادی از نظم شهری، کرامت انسانی و توسعه‌یافتگی کشور است.

پایداری زیست‌محیطی: دفع غیراصولی فاضلاب در مناطق طبیعی تهدیدی برای محیط‌زیست به‌شمار می‌رود.

از اقدام‌های مقطعی تا لزوم برنامه‌ریزی راهبردی

اگرچه در سال‌های اخیر اقدامات محدودی برای احداث یا مرمت سرویس‌های بهداشتی در برخی نقاط مازندران انجام شده، اما نبود یک برنامه منسجم، اثربخشی این اقدامات را کاهش داده است. به‌نظر می‌رسد بسیاری از این پروژه‌ها بدون پایش دقیق، هدف‌گذاری بلندمدت یا نظارت اجرایی شکل گرفته‌اند.

برای رفع این چالش‌ها، برنامه‌ریزی و پایش منظم در سطح استانی، استفاده از ظرفیت‌های مدیریت محلی، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، هوشمندسازی مدیریت بهره‌برداری، آموزش و فرهنگ‌سازی عمومی، و طراحی خاص برای گروه‌های آسیب‌پذیر از جمله راهکارهای پیشنهادی است.

یکی از ارکان کلیدی برای پیشبرد این هدف، جلب مشارکت میان نهادهای دولتی، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، بخش خصوصی و مردم است. استفاده از مدل‌های سرمایه‌گذاری BOT، اختصاص بخشی از درآمد مالیات گردشگری یا عوارض توسعه زیرساخت به این بخش و اعطای مشوق‌های اقتصادی به سرمایه‌گذاران خصوصی از جمله پیشنهادهایی است که می‌تواند این حوزه را متحول کند.

همچنین پیشنهاد تشکیل برند ملی «سرویس پاک» برای ارتقای سطح کیفی سرویس‌های بهداشتی کشور می‌تواند به انسجام بیشتر، ایجاد استاندارد و نظارت موثر کمک کند.

سخن پایانی سرویس‌های بهداشتی عمومی شاید به‌ظاهر جزئی کوچک از زنجیره گردشگری باشند، اما در واقع یکی از حیاتی‌ترین نقاط تماس میان گردشگر و مقصد به‌شمار می‌روند. ارتقای این زیرساخت به‌ویژه در استانی چون مازندران که بار سنگینی از گردشگری کشور را به دوش می‌کشد، یک ضرورت راهبردی است، نه صرفاً اقدامی خدماتی.

فرصت آن رسیده که این نیاز اساسی، به‌عنوان اولویتی ملی در دستور کار مدیران و سیاست‌گذاران قرار گیرد تا تصویر گردشگری ایران در ذهن مسافران، با خاطره‌ای پاک، منظم و رضایت‌بخش همراه شود.

  • نویسنده : سمانه اسلامی