محمدعلی نوبخت
این مفهوم به معنای تأمین رفاه مردم، حفظ تمامیت ارضی، ارتقای جایگاه بین‌المللی، توسعه اقتصادی و اجتماعی، و افزایش مشروعیت داخلی و خارجی حاکمیت است؛ و نباید با سلایق مقطعی یا تفسیرهای خاص از ایدئولوژی، خلط یا جایگزین شود.
اگر منافع عمومی مردم در صدر اولویت‌ها قرار گیرد، بسیاری از گره‌های امروز گشودنی خواهند بود.
دیپلماسی عقل‌گرایانه یعنی نگاه و رفتار منطقی با واقعیت‌های جهان و تعامل فعال با کشورها بر پایه منافع متقابل و لذا هیچ راه معجزه‌آسایی برای حل مشکلات وجود ندارد، مگر آنکه عقلانیت جایگزین هیجان و منافع ملی جایگزین منافع گروهی یا جناحی شود.
بدین سبب، سیاست خارجی باید تابع محاسبه عقلانی سود و زیان باشد؛ نه احساسات، هیجانات یا لجاجت‌های سیاسی. نظام تدبیر نیز باید اهداف روشن، منابع محدود و ابزارهای مناسب را به‌طور هوشمندانه هماهنگ کند. عقلانیت در سیاست خارجی، با تکیه بر نظریه‌های علمی تصمیم‌گیری عقل‌گرا و بازیگر منطقی، می‌تواند راه عبور از رفتارهای هیجانی و پرهزینه را فراهم آورد. گفت‌وگو و تعامل سازنده منطقه‌ای و بین‌المللی، نه‌تنها زمینه‌ساز گشایش‌های اقتصادی و امنیتی است، بلکه می‌تواند مشروعیت را افزایش داده و شکاف میان ملت و دولت را کاهش دهد.
ترکیب سه عنصر حیاتی یعنی وطن، هم‌وطن و سیاست خارجی عقل‌مدار، می‌تواند فرصتی طلایی برای اتخاذ تصمیماتی اساسی، مشارکت‌محور و وطن‌دوستانه در شرایط خطیر امروز کشور باشد.
در این مسیر، سه اصل بنیادین باید مورد توجه قرار گیرد:
۱. مردم باید شریک سیاست خارجی باشند، نه صرفاً تماشاگر آن.
۲. عقلانیت باید قطب‌نمای دیپلماسی باشد، نه هیجان یا تقابل‌گرایی.
۳. شنیدن صدای هم‌وطنان و همه جریان‌های سیاسی، پیش‌نیاز بازسازی اعتماد ملی است.
بنابراین، اعتماد به عقل جمعی، شنیدن صدای ملت و بازتعریف وطن‌دوستی در قالب عقل، گفت‌وگو و همکاری، در سایه صداقت، همدلی و همبستگی، می‌تواند زمینه‌ساز آرامش پایدار، رفاه، صلح و ارتباط مؤثر با جهان برای زندگی بهتر مردم باشد.
اکنون زمان آن فرارسیده است که آرامش و آینده‌ای بهتر را نه از دل جدل، بلکه از مسیر مشارکت، همبستگی، هم‌افزایی و وطن‌دوستی برای ساختن ایرانی آباد و سرافراز پدید آوریم.
- نویسنده : سمانه اسلامی
