در حالی که خطوط ریلی کشور به عنوان شریان‌های حیاتی جابه‌جایی کالا و مسافر شناخته می‌شوند، در بسیاری از نقاط استان مازندران، این خطوط به محلی برای عبور عابران، دام‌ها، وسایل نقلیه سبک و حتی احداث خانه‌ها و معابر غیرمجاز تبدیل شده‌اند؛ پدیده‌ای که گویی دیگر بخشی از زیست شهری این مناطق شده است.
وقتی حریم قطار نادیده گرفته می‌شود
بر اساس ضوابط ایمنی راه‌آهن، هرگونه ساخت‌وساز، تردد، یا ایجاد گذرگاه در حریم خطوط ریلی نیاز به مجوز و رعایت فاصله مشخص (حدود ۱۰۰ متر) دارد. اما در بسیاری از شهرهای مازندران، به‌ویژه در مسیر ۳۱۰ کیلومتری راه‌آهن شمال، این مقررات به فراموشی سپرده شده‌اند. ساخت‌وسازهای بدون مجوز، گذرگاه‌های غیرمجاز، و کمبود پل‌ها و مسیرهای امن، جان عابران را به بازی گرفته‌اند.
مدیرکل راه‌آهن شمال با اعلام خبر برخورد قطار ریل باس گرگان به پلسفید به بانوی قائمشهری در مسیر اعلام کرد: در این حادثه عابر جان باخت.
رحمان معصومی اظهار داشت: این حادثه نخستین فوتی رخ داده ناشی از برخورد قطار با عابران هجوار ریل در سال جاری به شمار می رود.
وی با اشاره به اینکه بخشی از دلایل برخورد قطار با عابران ناشی از بی توجهی آنها به مسائل است، گفت :برخی افراد بدلیل استفاده از هندزفری در حین عبور از ریل راه آهن متوجه صدات سوت قطارها نمی شوند و با توجه به اینکه عملکرد خط ترمز قطارها زمان‌بر است متاسفانه منجر به بروز حادثه برخورد قطار می شود.
مدیرکل راه‌آهن شمال با اشاره به اینکه در طول سال بارها توقف قطار به‌دلیل حضور عابران روی خط آهن صورت می گیرد، اعلام کرد که با وجود افزایش آگاهی‌ها، همچنان خطرات ناشی از عبور غیرمجاز افراد از خطوط ریلی وجود دارد.
وی به وجود ۴۰ گذرگاه هم‌سطح مستحفظ و ۵۰ گذرگاه بدون محافظ در این حوزه اشاره کرد و افزود: از این تعداد، ۳۵ گذرگاه توسط مردم ایجاد شده و در فصول کشاورزی بر تعداد آنها افزوده می‌شود.
فرهنگ‌سازی یا فرافکنی؟
برخی از مسئولان، سهم قابل توجهی از وقوع این حوادث را متوجه “بی‌توجهی شهروندان” می‌دانند؛ از جمله استفاده از هندزفری یا عبور ناگهانی از ریل. اما سؤال اینجاست که وقتی زیرساخت مناسب برای عبور امن فراهم نشده، چگونه می‌توان صرفاً مردم را مقصر دانست؟ آیا یک زن یا کودک در نبود پل عابر، چاره‌ای جز عبور از خط آهن دارد؟
در این میان نقش شهرداری‌ها نیز قابل تأمل است. مشخص نیست ساخت‌وسازهای در حریم ریلی با مجوز انجام شده یا به‌صورت غیرقانونی صورت گرفته‌اند. شفاف‌سازی این موضوع می‌تواند یکی از گام‌های مهم در پیشگیری از تکرار فجایع مشابه باشد.
با وجود قدمت ۹۰ ساله راه‌آهن شمال، به نظر می‌رسد همچنان درگیر چالش‌های ابتدایی ایمنی است. تجهیز گذرگاه‌ها به سامانه‌های هشداردهنده، احداث پل‌های عابر، ساماندهی ساخت‌وسازهای مجاور ریل، و همچنین آموزش عمومی در مدارس و رسانه‌ها باید به‌عنوان برنامه‌ای راهبردی در اولویت قرار گیرد.
وقتی قطاری با سرعت ۱۲۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کند، زمان ترمزگیری آن چند صد متر طول می‌کشد. این یعنی لحظه‌ای غفلت یا بی‌برنامگی، می‌تواند به قیمت جان یک انسان تمام شود.
ریل‌هایی که باید نماد توسعه و ارتباط باشند، امروز در مازندران به خطری بالقوه برای جان انسان‌ها تبدیل شده‌اند. تکرار این حوادث نه از سر تقدیر، بلکه حاصل سال‌ها بی‌توجهی به اصول ایمنی، نبود نظارت مستمر، و فقدان تعامل جدی میان شهرداری‌ها، راه‌آهن و مردم است.
مازندران امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند نگاهی جامع، آینده‌نگر و مسئولانه به موضوع ایمنی خطوط ریلی خود است؛ پیش از آن‌که قطار بعدی، قربانی دیگری بگیرد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
