سرشماری «کل و بز» و «قوچ و میش» در سوادکوه، نشانهای از موفقیت حفاظت حیاتوحش
همزمان با اجرای طرح سراسری سرشماری پستانداران علفخوار بزرگجثه در استان، مناطق کوهستانی و شکارممنوع سوادکوه نیز میزبان تیمهای تخصصی پایش جمعیتی این گونههای شاخص شدند؛ گونههایی که به «سلاطین کوهستان» شهرت دارند و وجودشان نشانهای روشن از سلامت زیستی اکوسیستمهای کوهستانی است.
سوادکوه بهدلیل تنوع زیستی کمنظیر، از جنگلهای هیرکانی تا قلههای صعبالعبور البرز، همواره یکی از زیستگاههای مهم حیاتوحش در مازندران به شمار میرود. ردپای زندگی جانوری در این شهرستان کوهستانی از خرس قهوهای و شوکا گرفته تا پلنگ، عقاب، گراز، تشی و سنجاب، چشماندازی زنده از چرخه طبیعی حیات را پیشروی دوستداران طبیعت قرار میدهد؛ چرخهای که حفظ پایداری آن، نیازمند برنامهریزی و پایش مستمر است.
در همین چارچوب، سرشماری زمستانه «کل و بز» و «قوچ و میش» در سوادکوه، با وجود شرایط سخت جوی و برفگیر بودن برخی مسیرهای کوهستانی، انجام شد. تیمهای محیط زیستی با عبور از مسیرهای دشوار، آمار جمعیتی این پستانداران علفخوار بزرگجثه را ثبت کردند تا تصویری دقیقتر از وضعیت جمعیت آنها به دست آید.
محمد شکوهی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه و سوادکوه شمالی، در گفتوگو با خبرنگار ملکان با اشاره به علمی بودن این سرشماری گفت: «پیش از آغاز عملیات، یک کارگاه آموزشی یکروزه در دانشگاه تربیت مدرس شهرستان نور برگزار شد و تمام افراد شرکتکننده آموزشهای لازم را دریافت کردند. این سرشماری با روشهای علمی و استاندارد انجام شد.»
وی افزود: «در اجرای این طرح، معاون محیط زیست طبیعی استان، محیطبانان، همیاران محیط زیست، بلدراههای محلی و تعدادی از علاقهمندان که از طریق سامانه ثبتنام کرده بودند، مشارکت داشتند.»
به گفته شکوهی، در سوادکوه چهار مسیر اصلی برای سرشماری تعریف شد که شامل دو مسیر در رشتهکوه ارفعکوه و دو مسیر در منطقه شکارممنوع سوادکوه بوده است. وی تصریح کرد: «برخی مسیرها بهدلیل برفگیر و مسدود بودن، قابل دسترسی نبود، اما تلاش شد پوشش مناسبی از زیستگاههای اصلی انجام شود.»
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه با بیان اینکه تمرکز اصلی سرشماری بر «کل و بز» و «قوچ و میش» بوده است، گفت: «در عین حال، مشاهده سایر گونههای شاخص نیز ثبت شد؛ از جمله مشاهده ردپای پلنگ که در جریان پایشها مستند شد.»
شکوهی درباره نتایج اولیه این سرشماری اظهار داشت: «برای اعلام آمار دقیق، دادهها باید تجزیه و تحلیل شوند، اما در مجموع میتوان گفت جمعیت این گونهها در سوادکوه در وضعیت قابل قبول قرار دارد.» وی افزود: «در این عملیات، کمترین مسافت پیمایششده حدود سه کیلومتر و بیشترین آن حدود ۷۵ کیلومتر با استفاده از خودرو بوده و میانگین پیمایش تیمها حدود ۱۵ کیلومتر برآورد میشود.»
به گفته این مسئول، سرشماری پستانداران علفخوار بزرگجثه اهداف متعددی را دنبال میکند. شکوهی در اینباره گفت: «این پایشها به ما کمک میکند وضعیت جمعیت حیاتوحش را ارزیابی کنیم. اگر کاهش جمعیت مشاهده شود، دلایل احتمالی مانند بیماری، شکار غیرمجاز، کمبود غذا یا مهاجرت بررسی میشود و متناسب با آن، اقدامات حفاظتی افزایش مییابد.»
وی همچنین از برنامههای آینده اداره کل حفاظت محیط زیست خبر داد و افزود: «تکرار مسیرهای سرشماری، بررسی روند تغییرات جمعیتی، محاسبه نسبت نر به ماده، مطالعه نرخ زادآوری، توسعه مسیرها و جلب مشارکت بیشتر داوطلبان مردمی در دستور کار قرار دارد.»
رئیس اداره حفاظت محیط زیست سوادکوه درباره تدابیر زمستانه برای حفاظت از گونههای جانوری گفت: «در فصل سرما، گشتها تقویت میشود و در صورت مشاهده حیاتوحش در مناطق پاییندست، در صورت لزوم علوفهرسانی انجام و محیطبان مستقر میشود.» وی هشدار داد: «از اواخر پاییز تا زمستان، بهدلیل افزایش دید، باقی ماندن ردپا روی برف و تسهیل تعقیب، خطر شکار غیرمجاز بیشتر میشود و به همین دلیل نظارتها تشدید میشود.»
شکوهی همچنین از کشف مواردی از شکار غیرمجاز در هفتههای اخیر خبر داد و گفت: «در سوادکوه و سوادکوه شمالی، از تعدادی شکارچی، لاشه قرقاول، گراز و کبوتر کشف و ضبط شده است.»
کارشناسان محیط زیست معتقدند سرشماری منظم علفخواران بزرگجثه، یکی از مؤثرترین ابزارها برای حفظ تداوم جمعیتی گونههای شاخص حیاتوحش است؛ اقدامی که نهتنها سلامت زیستی اکوسیستمها را پایش میکند، بلکه تضمینی برای تداوم حضور «کل و بز» و «قوچ و میش» در کوهستانهای مازندران است؛ حضوری که طبیعت زمستانی سوادکوه را زنده، پویا و پرماجرا نگه میدارد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
