گزارش اختصاصی از آتش‌سوزی در دو هکتار از اراضی ملی آمل و هشدار درباره افزایش حریق در مراتع مرتفع مازندران
با وجود تلاش‌های فراوان نیروهای مردمی، سپاه، بسیج، طبیعت‌گردان و امدادگران هلال‌احمر، مهار این آتش‌سوزی در منطقه‌ای با پوشش علوفه‌ای خشک و شیب تند، کاری زمان‌بر و فرساینده بود.
علی‌اصغر اسماعیل‌زاده، رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری آمل، در گفت‌وگو با خبرنگار ما اظهار داشت: «این آتش‌سوزی از نوع سطحی و تنه‌ای بود و متأسفانه وجود درختان خشک و سرپا افتاده، به گسترش شعله‌ها کمک کرد. با توجه به توپوگرافی منطقه، صخره‌ای بودن بستر و وزش باد، خطر بازشعله‌ور شدن آتش همچنان وجود دارد.»
رد پای انسان در آتش‌سوزی‌ها
موضوع نگران‌کننده در بسیاری از آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی کشور، از جمله حادثه اخیر آمل، ریشه در سهل‌انگاری انسانی دارد. از رها کردن ته‌سیگار گرفته تا روشن کردن آتش در مکان‌های ناایمن، همگی می‌توانند جرقه‌ای باشند برای برافروخته شدن دامنه‌ای از خسارت‌های زیست‌محیطی که قابل جبران نیست.
اسماعیل‌زاده با تأکید بر این مسئله خاطرنشان کرد: «آتش‌سوزی در مراتع لاریجان ناشی از بی‌احتیاطی مردم بود. باید توجه داشت که هرگونه آتش روشن کردن بدون رعایت اصول ایمنی، بخصوص در فصل گرما، می‌تواند فاجعه‌بار باشد.»
چرا ارتفاعات، زودتر می‌سوزند؟
بخش‌هایی از ارتفاعات مازندران، به‌ویژه نواحی لاریجان، به‌دلیل ترکیب پوشش علوفه‌ای خشک، وزش باد شدید و شیب زیاد، از نقاط مستعد حریق محسوب می‌شوند. ترکیب درختان خشک، خاک‌برگ‌های ضخیم و دمای بالا، کافی است تا هر جرقه‌ای به انفجاری سبز ختم شود.
همین موضوع سبب شد که عملیات اطفای حریق اخیر در آمل، به‌رغم حضور گسترده نیروهای امدادی و مردمی، با کندی پیش برود.
با ورود به فصل تابستان و افزایش دما در مناطق جنگلی و مرتعی، کارشناسان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که احتمال بروز آتش‌سوزی‌ها افزایش می‌یابد. این مسئله بویژه در مناطق مرتفعی چون لاریجان، کلاردشت، هزارجریب و دودانگه شدیدتر خواهد بود.
طبق آمار اداره منابع طبیعی مازندران، بیش از ۱.۷ میلیون هکتار از اراضی این استان را جنگل‌ها و مراتع طبیعی تشکیل می‌دهند؛ سهمی که حدود ۵۴ درصد جنگل‌های شمال کشور را شامل می‌شود. این گستردگی، هرچند یک مزیت طبیعی است، اما در برابر بحران‌هایی چون آتش‌سوزی، چالشی بزرگ و پرهزینه به‌حساب می‌آید.
یکی از نکات قابل توجه در مهار آتش‌سوزی اخیر، نقش پررنگ مردم و گروه‌های مردمی داوطلب در عملیات اطفاست. کوهنوردان، طبیعت‌گردان و بسیجیان محلی، دوشادوش نیروهای یگان حفاظت و امدادگران، در صحنه حاضر شدند تا از گسترش بیشتر آتش جلوگیری کنند.
اما آیا همین مردم آموزش دیده‌اند؟ آیا تجهیزات کافی برای مقابله با حریق دارند؟ پاسخ اغلب منفی است. نهادهای متولی، به‌ویژه منابع طبیعی و سازمان مدیریت بحران، باید برنامه‌های آموزش محلی و تجهیز نیروهای داوطلب را در اولویت قرار دهند.
یک میلیون درخت، یک لحظه غفلت
سوء مدیریت، کمبود نیروی انسانی و تجهیزات، و همچنین نبود سامانه‌های پایش آنلاین حریق، دست‌به‌دست داده‌اند تا آتش‌سوزی‌های کوچک نیز گاهی به بحران‌های منطقه‌ای تبدیل شوند. اگرچه در این حادثه، تنها ۲ هکتار دچار آتش‌سوزی شد، اما باید پرسید که فردا نوبت کجاست؟
مازندران، با داشتن نیمی از جنگل‌های ثبت‌شده جهانی هیرکانی، مسئولیت سنگینی در قبال منابع طبیعی کشور دارد؛ جنگل‌هایی که نه‌تنها زیستگاه گونه‌های نادر هستند، بلکه سد دفاعی در برابر گردوغبار، فرسایش و تغییر اقلیم محسوب می‌شوند.
آتش‌سوزی لاریجان، با تمام ابعاد فنی و اجتماعی‌اش، یک هشدار جدی است: اگر پیشگیری نکنیم، اگر آموزش ندهیم، اگر طبیعت را جدی نگیریم، فردا شاید دیگر جنگلی نماند که از آن بنویسیم.
- نویسنده : سمانه اسلامی
