در سال‌های اخیر، ایران با ترکیبی از کاهش چشمگیر بارندگی‌ها، افزایش بی‌سابقه دما و تداوم پنج‌ساله خشکسالی مواجه شده و گزارش‌های متعدد مراکز مختلفی چون سازمان هواشناسی، محیط زیست، سازمان آب و اعلان‌های متعدد وزارت نیرو همگی از روند کاهشی میزان آب و منابع آبی حکایت دارند.
به زعم کارشناسان این وضعیت، ریشه در تغییرات اقلیمی جهانی و سوءمدیریت دارد و بدون اقدامات فوری مانند اصلاح الگوی مصرف کشاورزی و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پایدار، این روند غیرقابل بازگشت خواهد بود.
مهدی خداجوی سختسر، کارشناس مهندسی آب طی گفت‌وگو با ملکان در پاسخ به این سوال که چه عواملی بیشترین تأثیر را بر این وضعیت دارند، صراحتا اعلام می‌کند: نخستین و مهمترین دلیل این اتفاقات گرمایش جهانی و تغییر الگوهای اقلیمی است که باعث کاهش بارش‌ها، به‌ویژه در مناطق مرکزی و جنوبی ایران شده و این خشکسالی‌های مکرر و طولانی‌مدت منابع آبی را به شدت کاهش داده‌اند.
برای خروج از تله تشنگی به اراده‌ای آهنین نیازمندیم!
خداجوی، علت مهم دیگر را مدیریت ناکارآمد منابع آب عنوان کرد و افزود: استفاده بیش از حد از منابع زیرزمینی، سدسازی غیراصولی و هدررفت آب در شبکه‌های توزیع و انتقال طی چند دهه اخیر سبب شده تا بحران کنونی ظاهر شود.
وی با توضیحی در این رابطه گفت: برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی برای کشاورزی و صنعت، سطح این منابع را به شدت پایین آورده و ساخت سدهای متعدد بدون مطالعات کافی، توزیع آب را مختل و اکوسیستم‌های پایین‌دست را تخریب کرده است.
این کارشناس حوزه آب با ابراز گلایه از نبود برنامه‌ریزی بلندمدت، در رویکرد مدیران کشور، خاطرنشان کرد: فقدان سیاست‌های جامع برای مدیریت پایدار آب، از جمله بازچرخانی آب و آموزش عمومی، بحران را تشدید کرده است.
خداجوی، با انتقاد از رویکرد کشاورزی ناپایدار و سنتی ایران طی چندده سال اخیر، تصریح کرد: کشت محصولات پرآب‌بر در مناطق خشک و نیمه‌خشک، در کنار کشاورزی سنتیِ وابسته به آب، فشار زیادی بر منابع آبی وارد می‌کند.
وی، عللی نظیر رشد جمعیت و افزایش تقاضا و آلودگی منابع آب را از دیگر عوامل مؤثر در ظهور معضل کم‌آبی کشور برشمرد و تاکید کرد: افزایش جمعیت و توسعه شهرنشینی تقاضا برای آب را بالا برده، در حالی که منابع محدودند و باید حساب‌شده توزیع می‌شدند. از سوی دیگر آلایندگی آبها چه بر اثر تخلیه فاضلاب‌های صنعتی به رودخانه‌ها و چه شیرابه زباله‌ها و آلاینده‌های منبعث از کشاورزی، منابع زیرزمینی را آلوده کرده و کیفیت آب را کاهش داده و همین منابع حداقلی قابل استفاده را محدود کرده است.
این کارشناس مهندسی آب، راهکارهای موجود را نیازمند اراده قوی در سطوح مدیران ارشد تصمیم‌ساز کشور دانست و گفت: برای مقابله با این بحران، نیاز به اصلاح الگوی مصرف کشاورزی، استفاده از فناوری‌های نوین آبیاری (مانند قطره‌ای)، بازسازی زیرساخت‌های انتقال آب، تقویت دیپلماسی آب با کشورهای همسایه و آموزش عمومی برای صرفه‌جویی در مصرف آب است.
خداجوی افزود: همچنین، سرمایه‌گذاری در بازچرخانی آب و تصفیه فاضلاب می‌تواند به کاهش فشار بر منابع کمک کند.
- نویسنده : سمانه اسلامی
