در ایران، این نسل به‌ویژه با کاهش استقبال از تحصیلات دانشگاهی و افزایش تمایل به مشاغل فنی و حرفه‌ای مواجه شده است.
اگرچه پیش‌تر تصور می‌شد که این نسل از نظر اخلاقی و حرفه‌ای کم‌انگیزه‌تر از نسل‌های گذشته باشد، اما تحقیقات جدید خلاف این تصور را ثابت می‌کند و نشان می‌دهد که نسل Z به‌دنبال مسیرهای جدید و نوآورانه‌ای برای پیشرفت و کسب درآمد است.
نسل Z که به‌طور عمده متولدین دهه ۲۰۰۰ میلادی هستند، در دنیای پر از تغییرات تکنولوژی و اقتصادی بزرگ شده‌اند. این نسل با رشد هزینه‌های تحصیل و افزایش بدهی‌های دانشجویی، به‌ویژه در کشورهای غربی، به جست‌وجوی راه‌های جایگزین برای تأمین امنیت شغلی و درآمد پایدار پرداخته‌اند. به‌عنوان نمونه، در ایالات‌متحده آمریکا، هزینه‌های تحصیل در دانشگاه‌های چهار ساله طی دو دهه گذشته به میزان قابل‌توجهی افزایش یافته است؛ به‌طوری‌که هزینه تحصیل در دانشگاه‌های دولتی ۱۴۰ درصد و در دانشگاه‌های خصوصی ۱۱۰ درصد رشد کرده است.
چرا نسل Z از دانشگاه دور می‌شود؟
هزینه‌های تحصیل و بدهی‌های دانشجویی: یکی از مهم‌ترین دلایلی که این نسل را به سمت مشاغل فنی سوق داده است، افزایش هزینه‌های تحصیل و بدهی‌های سنگین دانشجویی است. در کشورهایی مانند آمریکا، بسیاری از جوانان پس از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه‌ها با بدهی‌های عظیم روبرو می‌شوند که شروع زندگی شغلی را برای آنها دشوار می‌کند. این موضوع باعث شده که بسیاری از افراد نسل Z ارزش واقعی مدرک دانشگاهی را زیر سؤال ببرند و به جای آن، به دنبال مشاغل فنی و مهارتی با درآمد مناسب و بدون بدهی‌های سنگین باشند.
ورود سریع به بازار کار: مشاغل فنی، مانند جوشکاری، لوله‌کشی، نجاری و محوطه‌سازی، اغلب به‌طور مستقیم و سریع‌تر از تحصیلات دانشگاهی به بازار کار وارد می‌شوند. دوره‌های آموزشی این مشاغل نسبت به تحصیلات دانشگاهی کوتاه‌تر و ارزان‌تر است. علاوه‌براین، مشاغل فنی اغلب درآمدهای ابتدایی بالاتری نسبت به بسیاری از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارند. به‌عنوان مثال، در کشورهای اروپایی، میانگین حقوق برای مشاغل فنی حدود ۲۳ یورو در ساعت است که می‌تواند درآمد سالانه مناسبی را برای افراد فراهم کند.
یکی دیگر از دلایل تمایل نسل Z به مشاغل فنی، مقاومت این مشاغل در برابر تأثیرات هوش مصنوعی و اتوماسیون است. در حالی که بسیاری از مشاغل اداری و کارمندی در معرض تهدیدات تکنولوژی و هوش مصنوعی قرار دارند، مشاغل فنی که نیاز به مهارت‌های عملی و دستی دارند، همچنان از امنیت شغلی بالایی برخوردارند. برای مثال، مشاغلی همچون نجاری، لوله‌کشی و تعمیرات ساختمانی، به‌دلیل ماهیت عملی خود، کمتر تحت‌تأثیر اتوماسیون قرار می‌گیرند و این موضوع باعث می‌شود نسل Z این مشاغل را به‌عنوان مسیرهایی پایدارتر و امن‌تر در نظر بگیرد.
در گذشته، تحصیلات دانشگاهی به‌عنوان مهم‌ترین مسیر موفقیت شناخته می‌شد و خانواده‌ها بر اهمیت آن تأکید داشتند. اما نسل Z به‌ویژه در ایران، به‌طور فزاینده‌ای به سمت مشاغل فنی و حرفه‌ای تمایل پیدا کرده است. این تغییر نگرش به‌ویژه در جوامع غربی مشهود است، جایی که والدین و جامعه به‌تدریج پذیرفته‌اند که مسیرهای غیر دانشگاهی نیز می‌توانند منجر به موفقیت و پیشرفت شوند.
در ایران، اگرچه هزینه‌های تحصیلی دانشگاه‌ها کمتر از کشورهای غربی است، اما بسیاری از جوانان همچنان به‌دنبال مسیرهای شغلی هستند که ضمن کمترین هزینه، بیشترین بهره‌وری و درآمد را به همراه داشته باشد. نسل Z ایرانی با توجه به مشکلات اقتصادی و شرایط اجتماعی، به سمت کسب مهارت‌های فنی و حرفه‌ای تمایل نشان داده‌اند و به‌طور فزاینده‌ای در حال انتخاب مشاغلی هستند که امکان درآمدزایی سریع و پایدار را به آنها می‌دهند.
این تغییر نگرش نه‌تنها در میان جوانان، بلکه در نظام آموزشی ایران نیز قابل‌مشاهده است. با کاهش تعداد ورودی‌های دانشگاه‌ها و افزایش صندلی‌های خالی، این سؤال مطرح می‌شود که آیا نظام آموزشی ایران باید به‌طور جدی به این تغییرات توجه کند؟ با کاهش علاقه به تحصیلات دانشگاهی و رشد روزافزون تقاضا برای مشاغل فنی، نیاز به تغییر در رویکرد نظام آموزشی کشور احساس می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که نظام آموزشی ایران باید از نمره‌محوری و مدرک‌گرایی به سمت آموزش مهارت‌های حرفه‌ای و عملی سوق پیدا کند. در حقیقت، آموزش مهارت‌های فنی و حرفه‌ای نه‌تنها به جوانان این امکان را می‌دهد که سریع‌تر وارد بازار کار شوند، بلکه آنها را از نظر اقتصادی و شغلی نیز مستقل‌تر می‌کند. نسل Z به‌ویژه در ایران، به‌دنبال کارهای عملی و ملموس هستند که بتوانند از طریق آن به استقلال مالی دست یابند و احساس رضایت شخصی بیشتری داشته باشند.
با وجود این تغییرات مثبت، برخی چالش‌ها نیز برای نسل Z در مسیر شغلی‌شان وجود دارد. به‌عنوان مثال، در ایالات‌متحده، صنعت ساخت‌وساز به بیش از ۴۵۰ هزار کارگر جدید نیاز دارد، اما هنوز کمبود نیروی کار ماهر وجود دارد. این کمبود نیروی ماهر فرصتی برای نسل Z ایجاد کرده است، اما در عین حال نیازمند سرمایه‌گذاری در آموزش و زیرساخت‌های حرفه‌ای است تا نسل‌های آینده بتوانند از این فرصت‌ها بهره‌برداری کنند.
نسل Z با تغییر نگرش خود نسبت به تحصیلات و اشتغال، به‌ویژه در ایران، در حال ساختن مسیری جدید برای موفقیت است. این نسل که به‌دنبال مهارت‌های عملی و مشاغل فنی است، به‌دنبال استقلال مالی، امنیت شغلی و رضایت شخصی می‌باشد. بنابراین، این نیاز وجود دارد که نظام آموزشی ایران نیز با توجه به تحولات جهانی و نیازهای جوانان، رویکردی مهارت‌محور را در پیش گیرد و نسل آینده را برای موفقیت در دنیای کار آماده کند.
برای دستیابی به نتایج بهتر، باید علاوه بر بهبود زیرساخت‌های آموزشی، نگاه جامعه نیز به‌طور اساسی تغییر یابد. نسل Z نشان داده است که می‌توان با مهارت و اراده، در دنیای امروز پیشرفت کرد، حتی اگر مسیر آن از دانشگاه‌های چهار ساله نگذرد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
