طرح‌های آبی مازندران در تلاقی سیاست و طبیعت
کلنگ‌زنی طرح آبرسانی به شهرستان میاندورود، بهره‌برداری از طرح ارتقای ظرفیت آبرسانی به ساری از سد شهید رجایی و افتتاح واحد گازی جدید نیروگاه نکا، سه رویدادی بودند که هر یک در ظاهر نویدبخش توسعه‌اند، اما پشت آن‌ها زنجیره‌ای از مطالبات، تهدیدها و نارضایتی‌های زیست‌محیطی و زیرساختی نیز پنهان شده است.
آغاز طرح آبرسانی به میاندورود؛ دیر اما ضروری
با حضور عباس علی‌آبادی، وزیر نیرو، عملیات اجرایی طرح آبرسانی به شهرستان میاندورود از مخزن سد شهید رجایی آغاز شد؛ پروژه‌ای که قرار است با ۲۲.۵ کیلومتر خط انتقال، دو مخزن ذخیره ۲۵ هزار مترمکعبی و انتقال ۱۶۵ لیتر در ثانیه آب، امنیت آبی یکی از تشنه‌ترین شهرستان‌های مرکزی استان را تأمین کند. این طرح بخشی از پروژه بزرگ آبرسانی به ساری و میاندورود است که سال‌هاست در پیچ‌وخم اعتبار و اجرا گرفتار مانده.
اما آیا تنها کلنگ‌زنی کافی است؟ پروژه ۱۰ هزار میلیارد ریالی اگرچه نویدبخش است، اما به گفته داوودیان، مدیرعامل آب منطقه‌ای مازندران، بهره‌برداری کامل از آن منوط به تخصیص منابع و جدیت در پیگیری است. تاریخ مازندران پر از پروژه‌هایی است که کلنگ خوردند اما به آب نرسیدند.
به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران، این طرح چهار و هزار و ۵۰۰ میلیارد ریالی با یک خط انتقال ۳.۲ کیلومتری و یک مخزن ۲۰هزار متر مکعبی همراه با زیرساخت‌های جانبی است.
حیدر داوودیان در حاشیه مراسم بهره‌برداری از این طرح آبرسانی اظهار کرد: این طرح نقش اثرگذار و برجسته‌ای در پایدارتر شدن تأمین آب آشامیدنی شهر ساری دارد و بهره‌برداری از آن توان تزریق آب آشامیدنی تامین شده از سد شهید رجایی به شبکه آب شهری مرکز مازندران را ۵۰ درصد افزایش می‌دهد.
وی افزود: تصفیه‌خانه آب آشامیدنی زنده‌یاد سلیم‌بهرامی شهر ساری که سال ۱۳۹۸ به بهره‌برداری رسید، امکان تصفیه و سالم‌سازی یک‌هزار و ۵۰۰ لیتر بر ثانیه آب را دارد، اما به دلیل کافی نبودن ظرفیت انتقال آب به شهر ساری، تا کنون فقط یک‌هزار لیت بر ثانیه از این تصفیه‌خانه آب به شبکه آب شهر ساری تزریق می‌شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای مازندران در تشریح فرآیند تامین آب آشامیدنی شهر ساری از سد شهید رجایی خاطرنشان کرد: آب مخزن سد شهید رجایی از طریق یک خط انتقال ۲۵ کیلومتری ابتدا به تصفیه‌خانه شهر ساری می‌رسد و پس از تصفیه با خط انتقال ۹ کیلومتری وارد مخزن بزرگ در ورودی جنوبی ساری می‌شود. برای ارتقاءِ ظرفیت خط انتقال به شبکه توزیع مرکز استان نیازمند اجرای یک خط انتقال ۳.۲ کیلومتری از منطقه باغ‌کرمانی تا ابتدای شبکه توزیع شهری بودیم که این طرح اکنون به به بهره‌برداری رسیده است.
داوودیان اظهار کرد: به منظور افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی و ارتقای پایداری تامین و توزیع آب آشامیدنی مرکز استان، در کنار مخزن قدیمی ۲۰ هزار متر مکعبی که در منطقه باغ کرمانی وجود داشت، یک مخزن ۲۰ هزار متر مکعبی دیگر نیز ساخته شد و با بهره‌برداری از آن آب آشامیدنی شهر ساری پس از ورود به ۲ مخزن ۲۰ هزار مترمکعبی وارد شبکه توزیع شهری می‌شود.
اما فینسک؛ کابوس پشت سد
در حاشیه تمام این افتتاح‌ها و کلنگ‌زنی‌ها، صدای هشدارها درباره ساخت سد فینسک در استان سمنان بلندتر از همیشه شنیده شد. فرماندار ساری در حضور وزیر نیرو صراحتاً گفت: اجرای این سد، دبی آب سد شهید رجایی را کاهش می‌دهد و نه‌تنها آب شرب، بلکه کشاورزی مرکز مازندران را تهدید خواهد کرد.
وی توضیح داد: با اجرایی شدن سد فینسک سر شبکه دبی آب ورود به سد شهید رجایی ساری به شدت کاهشی می شود.
فرماندار ساری با اظهار این که اگر وزارت نیرو به تامین اعتبار برای طرح‌های نیمه تمام بخش انرژی آب و برق منطقه مرکزی توجه نکند، مشکلات دو چندان خواهد شد، خاطر نشان کرد: ترمیم چاه های آب شرب، طرح های خطوط انتقال آب و برق، لایروبی آب بندان ها و مجتمع های آبرسانی از طرح‌های نیمه کاره هستند که سابقه ۱۵ تا ۱۸ ساله پیدا کردند.
فرماندار ساری با اظهار این که درآمد و اقتصاد کشاورزی مردم شهرستان های ساری، میاندرود و جویبار با ساخت سد فینسک و بی توجهی در اتمام طرح‌های نیمه تمام منطقه فلج می‌شود، گفت: در کنار تامین آب شرب، تولید برنج، مرکبات و دیگر محصولات کشاورزی منطقه به ذخیره سازی آب سد شهید رجایی ساری وابسته است
این نخستین بار نیست که سد فینسک در آستانه بحران‌سازی قرار می‌گیرد. نمایندگان و مسئولان محلی با استناد به گزارش‌های زیست‌محیطی، هشدار داده‌اند که ساخت این سد می‌تواند به خشک‌شدن آب‌بندان‌ها، کاهش تولید برنج و مرکبات، و در نهایت تهدید امنیت غذایی استان منجر شود. در چنین شرایطی، توسعه آبرسانی بدون حفظ منابع ورودی، تنها مسکنی موقت بر زخم‌های عمیق آبی مازندران خواهد بود.
برق برای توسعه، نه برای مصرف فراتر از ظرفیت
در حوزه انرژی نیز، با افتتاح واحد گازی جدید نیروگاه نکا به ظرفیت ۱۸۳ مگاوات و سرمایه‌گذاری ۲۴ هزار میلیارد تومانی، دولت تلاش دارد بخشی از ناترازی برق را جبران کند. این طرح بخشی از توسعه بلوک سیکل ترکیبی نیروگاه نکا است که قرار است تا سقف ۴۸۴ مگاوات ظرفیت اضافه کند.
با توجه به اوج‌گیری مصرف خانگی و صنعتی در مازندران و نقش آن در گردشگری، افتتاح این واحد که عمده تجهیزات آن ساخت داخل است، اقدامی مثبت تلقی می‌شود. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند توسعه برق بدون بهینه‌سازی مصرف و توجه به انرژی‌های نو، به هدررفت منابع منجر می‌شود.
وعده‌های تازه و آینده‌ای ناتمام
وزیر نیرو در پایان سفر خود، از فهرستی از پروژه‌های اولویت‌دار برای تخصیص اعتبارات خبر داد و بر ضرورت جذب سرمایه‌گذاری خصوصی در پروژه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و آبرسانی تأکید کرد. اما سؤالی که در ذهن مردم می‌ماند این است: آیا پروژه‌های نیمه‌تمامی که ۱۵ تا ۱۸ سال قدمت دارند، با این وعده‌ها احیا می‌شوند؟ یا آن‌ها نیز در زنجیره بوروکراسی و بی‌برنامگی دفن خواهند شد؟
با وجود کلنگ‌زنی‌ها و افتتاح‌ها، مازندران هنوز درگیر دو نبرد همزمان است؛ نبرد برای تأمین آب شرب پایدار و جنگی خاموش برای جلوگیری از تخریب منابع آبی‌اش. اگرچه اقدامات اخیر گام‌های مثبتی به نظر می‌رسند، اما تا زمانی که منابع بالادست مانند سد فینسک مهار نشود، نمی‌توان به توسعه پایدار در حوزه آب و انرژی دل بست.
- نویسنده : سمانه اسلامی
