اما این روزها، بوی برنج تازه طارم و هاشمی کمتر از گذشته در خانههای شمالی میپیچد؛ جای آن را کیسههای برنج خارجی گرفته که آرامآرام، حتی به سفره روستاییان مازندران هم راه پیدا کرده است.واقعیتی تلخ که نشان میدهد سیاستهای تنظیم بازار، فاصلهای معنادار با واقعیت معیشت مردم و تولیدکنندگان پیدا کرده است.
در گذشته نهچندان دور، برنج در مازندران در چهار وعده غذایی مصرف میشد؛ از صبحانه ساده روستایی تا ناهار و شام. هنوز هم برنج، پایه ثابت سفرههای شمالی است و کمتر خانوادهای را میتوان یافت که روزی یکبار برنج مصرف نکند.
اما تغییر الگوی مصرف در سالهای اخیر، نه از سر انتخاب، بلکه از سر اجبار اقتصادی رخ داده است. افزایش قیمت برنج بومی، کاهش قدرت خرید خانوارها و سیاست توزیع گسترده برنج خارجی، باعث شده محصولی که زمانی نماد خودکفایی غذایی مازندران بود، به کالایی لوکس برای بخشی از مردم تبدیل شود.
مازندران سالانه بیش از یک میلیون تن برنج تولید میکند و ۴۲ درصد برنج کشور را تأمین میکند. استانی که در تولید محصولات کشاورزی، با تنها ۲.۵ درصد اراضی کشور، سهمی فراتر از انتظار دارد، امروز شاهد توزیع رسمی برنج خارجی در فروشگاههای منتخب خود است.
در این ارتباط مدیر بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت: وزارت جهاد کشاورزی ۵۵۰ تن برنج خارجی به استان تخصیص داده است که با قیمت ۱۲۵ تا ۱۲۷ هزار تومان توزیع میشود.
ابراهیم قرباننژاد افزود: این برنجها بر مبنای سهمبندی جمعیتی هر شهرستان و از طریق فروشگاههای منتخبی که اصناف معرفی کرده است در اختیار مردم قرار میگیرد.
وی با بیان اینکه بسیج اصناف ظرفیت خود را در اختیار شهرستانها قرار داده تا توزیع بر اساس سهمیه انجام شود، گفت: در حال رایزنی هستیم تا ۱۸۰ تن برنج دیگر نیز به مازندران اختصاص داده شود.
مدیر بازرگانی سازمان جهاد کشاورزی مازندران افزود: توزیع برنج در فروشگاههای منتخب آغاز شده است و تلاش میشود همه برنجها پیش از شب یلدا در استان توزیع شود.
کارشناسان کشاورزی معتقدند ورود گسترده برنج خارجی به استانهای شمالی، بهویژه در فصل فروش محصول داخلی، ضربهای مستقیم به معیشت شالیکاران است. کشاورزی که ماهها با هزینه بالا، ریسک خشکسالی، کمآبی و افزایش نهادهها تولید کرده، حالا باید محصولش را در بازاری عرضه کند که قیمت آن با برنج وارداتی مقایسه میشود.
این وضعیت، انگیزه تولید را کاهش داده و زمینه تغییر کاربری شالیزارها را تقویت میکند؛ روندی که پیشتر نیز بارها نسبت به آن هشدار داده شده است.
نکته نگرانکنندهتر، نفوذ برنج خارجی به روستاهای مازندران است. به گفته فعالان صنفی، مصرف برنج خارجی در روستاهای شمال تا چند سال پیش امری نادر بود، اما امروز حتی کشاورزان نیز برای تأمین هزینههای زندگی، ناچار به مصرف برنج وارداتی شدهاند.
این اتفاق، تنها یک تغییر ذائقه نیست؛ بلکه نشانهای از فشار اقتصادی بر تولیدکنندهای است که خود مصرفکننده شده است.
تنظیم بازار زمانی موفق است که همزمان مصرفکننده و تولیدکننده را ببیند. توزیع برنج خارجی بدون خرید تضمینی مؤثر، بدون حمایت واقعی از شالیکاران و بدون مدیریت واردات در زمان مناسب، عملاً توازن بازار را به هم میزند.
مازندران استانی است که در تولید ۱۵ محصول کشاورزی رتبههای اول تا سوم کشور را دارد و ۱۱ درصد ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی ایران را تأمین میکند؛ آیا سزاوار است که سفره مردمانش، دیگر بوی محصول بومی خودش را ندهد؟
برنج خارجی شاید در کوتاهمدت سفرهها را ارزانتر کند، اما در بلندمدت ریشه تولید را میخشکاند. اگر سیاستگذاریها اصلاح نشود، فردا نهتنها کشاورز، که مصرفکننده نیز بازنده خواهد بود؛ چراکه امنیت غذایی بدون تولید داخلی، مفهومی شکننده است.
سفرهای که بوی مازندران ندهد، فقط یک سفره ساده نیست؛ نشانه فاصله گرفتن سیاست از واقعیت زمین و شالیزار است.
- نویسنده : سمانه اسلامی
