سمانه اسلامی ورکی
در این شرایط، استفاده از فناوری‌های نوین به ویژه گلخانه‌های هوشمند نه یک انتخاب، بلکه ضرورتی برای بقا و پایداری کشاورزی مازندران است.
گلخانه هوشمند سیستمی است که با بهره‌گیری از سنسورها، کنترل‌گرهای دیجیتال، اینترنت اشیا (IoT) و نرم‌افزارهای مدیریت، دما، رطوبت، نور، تغذیه و آبیاری گیاهان را به‌صورت دقیق و زمان‌بندی‌شده کنترل می‌کند. این تکنولوژی، امکان کشت محصول در تمام فصول سال را با صرفه‌جویی قابل توجه در منابع، به‌ویژه آب، فراهم می‌سازد.
براساس داده‌های جهاد کشاورزی مازندران، این استان دارای بیش از ۱,۰۳۳ هکتار سطح زیر کشت گل و گیاه است که سالانه صدها میلیون گل شاخه بریده، گلدانی، درختچه و گیاه آپارتمانی از آن برداشت می‌شود. با ورود فناوری به این بخش، مازندران می‌تواند مزیت رقابتی خود را در بازارهای داخلی و حتی صادراتی تثبیت کند.
میاندورود؛ پایلوت هوشمند شدن کشاورزی مازندران
شهرستان میاندورود که تا چند سال قبل، روستایی آرام بود، امروز به پایلوت گلخانه هوشمند در مازندران تبدیل شده است. با بیش از ۲۳ هکتار گلخانه فعال (۱۳ هکتار مدرن و ۱۰ هکتار سنتی)، این شهرستان در حال تجربه تحولی دیجیتالی در حوزه کشاورزی است.
فرماندار شهرستان میاندورود در این خصوص با اشاره به اینکه در دنیای امروز برای دستیابی به موفقیت باید از به‌روزترین روش‌ها و فناوری استفاده شود، ادامه داد: با تصمی وزارت ارتباطات این شهرستان به عنوان پایلوت گلخانه هوشمند انتخاب شد.
مرتضی بابایی لولتی افزود:در ابتدا سه گلخانه گیاهان زینتی مازندران برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد و امیدواریم با افزایش تعداد گلخانه های پایلوت اجرای این طرح زمینه ورود فناوری به عرصه کشاورزی در شهرستان افزایش یابد.
وی توضیح داد: با توجه به تنوع محصولات کشاورزی که در میاندورود کشت و تولید می شود ایجاد گلخانه‌های بیشتر برای افزایش سرانه کشت در این عرصه ها جز نیازهای شهرستان است.
فرماندار شهرستان میاندورود ادامه داد : میزان بهره‌وری و تولید محصولات در گلخانه‌های هوشمند ۲ تا هفت برابر گلخانه های سنتی است.
وی با اشاره به اینکه میاندورود بافت روستایی خود را همچنان حفظ کرده است، گفت: در شهرهایی اینچنینی که تا سال‌ها قبل، روستا بودند می‌توان کشاورزی نوین انجام داد علاوه بر این میاندورود پایلوت استانی پروژه جی‌نف و در این زمینه هم از خدمات وزارت ارتباطات بهره مند است.
بابایی لولتی گفت: مقرر شد در یک ماه آینده معاون وزیر بازدید اختصاصی از میاندورود و گلخانه‌ها داشته باشد در صورت وجود شرکت‌های دانش‌بنیان در شهرستان و استان، از همین مراکز به عنوان کارگزار استفاده شود.
وی اظهار داشت : در گام نخست یکی از گلخانه‌های شهرستان به عنوان پایلوت استارتاپی به سامانه کهکشان معرفی می‌شود و میاندورود در حوزه شرایط شغلی و کسب درآمدی از این طریق، در اولویت قرار می‌گیرد.
فرماندار میاندورود افزود: در راستای استفاده از استارتاپ‌ها و بهره‌مندی از ظرفیت جوانان مستعد، ازطریق برقراری ارتباط با کارخانه نوآوری استان فارس این امر محقق شده است و در صورت موفقیت طرح، این امکان وجود دارد گلخانه‌های هوشمند به مزرعه‌های هوشمند ارتقا یابد.
چرا گلخانه هوشمند مزیت راهبردی مازندران است؟
صرفه‌جویی منابع آب: گلخانه هوشمند مصرف آب را تا ۹۰ درصد نسبت به شیوه‌های سنتی کاهش می‌دهد؛ مسأله‌ای حیاتی برای استانی که با کاهش بارش‌ها و افت سفره‌های زیرزمینی مواجه است.
افزایش بهره‌وری: کنترل شرایط محیطی منجر به افزایش رشد و کیفیت محصول، تولید مستمر در طول سال و کاهش خسارات اقلیمی می‌شود.
کاهش هزینه نیروی انسانی: سیستم خودکارسازی آبیاری، تهویه و تغذیه گیاهان، نیاز به نیروی انسانی مستمر را کاهش داده و خطای انسانی را به حداقل می‌رساند.
داده‌محوری و هوش مصنوعی: تحلیل‌های هوشمند از وضعیت خاک، دما، عملکرد گیاهان و میزان مصرف منابع، امکان تصمیم‌گیری دقیق و آینده‌نگرانه را فراهم می‌کند.
با وجود مزایای چشمگیر، توسعه گلخانه‌های هوشمند با چالش‌هایی نیز روبروست: هزینه اولیه بالا: تأمین تجهیزات دیجیتال، سنسورها و زیرساخت‌های اینترنت اشیا، نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه بالاست.نیاز به آموزش کشاورزان: تغییر الگوی کشاورزی بدون توانمندسازی بهره‌برداران، محکوم به شکست است.لزوم حمایت نهادهای حمایتی: ورود شرکت‌های دانش‌بنیان، تخصیص تسهیلات بانکی و برقراری اینترنت پرسرعت از الزامات تحقق این تحول فناورانه است.
از گلخانه هوشمند تا کشاورزی دیجیتال
گلخانه‌های هوشمند فقط یک گام در مسیر تحول دیجیتال کشاورزی هستند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران بر ضرورت پایش دقیق سطح زیر کشت و الگوی کشت با استفاده از هوش مصنوعی و آخرین فناوری‌های روز دنیا تاکید کرد و گفت که تعیین دقیق سطح زیر کشت و الگوی کشت با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، محور توسعه پایدار کشاورزی است.
بابک مومنی افزود: خروجی این داده‌ها، مصرف منابعی مانند آب و کود را بهینه‌سازی کرده و نقشه راه برنامه‌ریزی‌های کلان را ترسیم می‌کند.
وی با اشاره بر لزوم به‌کارگیری هوش مصنوعی و ابزارهای نوین پایش در سامانه‌های پهنه‌بندی، گفت: سامانه‌های کنونی باید با آخرین روش‌های جهانی و توسط متخصصان مجهز به فناوری‌های روز ارتقا یابند. استفاده از ظرفیت هوش مصنوعی برای تحلیل داده‌های کشاورزی، دقت برنامه‌ریزی را به سطح بی‌سابقه‌ای می‌رساند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران همچنین بر مشارکت کشاورزان پیشرو در طراحی الگوی کشت تأکید کرد و افزود: این کشاورزان باید به عنوان بازوی اجرایی و مشورتی جهاد کشاورزی وارد شوند تا راهکارهای تولید و الگوی کشت، مبتنی بر واقعیت‌های میدانی طراحی شود.
وی عنوان کرد : این اقدامات در راستای نقشه راه کشاورزی دانش‌بنیان در استان است که بر اساس سند الگوی کشت ملی، استفاده از فناوری‌های دیجیتال را اولویت می‌دهد. مازندران به عنوان قطب کشاورزی ایران، با پیاده‌سازی این سیستم‌ها می‌تواند الگویی برای سایر استان‌ها باشد.
مازندران با پتانسیل بالای اقلیمی، کشاورزان مجرب و تنوع گیاهی کم‌نظیر، می‌تواند الگوی کشاورزی هوشمند ایران باشد. اما این امر تنها با هم‌افزایی میان دولت، بخش خصوصی، نهادهای پژوهشی و کشاورزان پیشرو امکان‌پذیر است.
راهی جز هوشمندسازی نداریم
بحران‌های اقلیمی، کاهش منابع طبیعی و فشارهای بازار، کشاورزی مازندران را در بزنگاه تحول قرار داده است. در این شرایط، گلخانه هوشمند نه صرفاً یک فناوری، بلکه راهبردی برای بقا، بهره‌وری و تاب‌آوری کشاورزی استان است.
اگرچه مسیر ورود به کشاورزی دیجیتال پرچالش است، اما با رویکردی هوشمندانه و حمایت‌محور، مازندران می‌تواند آینده‌ای را بسازد که در آن، هر قطره آب، هر وجب زمین و هر واحد انرژی، با حداکثر بازده به‌کار گرفته شود؛ آینده‌ای که «مغز گلخانه» برای آن برنامه‌ریزی می‌کند.
- نویسنده : سمانه اسلامی
