در همین راستا، سید محمد بحرینیان، صنعتگر و پژوهشگر توسعه، در سمینار تخصصی برگزارشده در حاشیه نمایشگاه صنعت خودروسازی مازندران، با نگاهی ریشهای و تاریخی، نسبت به پیامدهای تداوم سیاستگذاریهای غیرعلمی در اقتصاد ایران هشدار داد.
بحرینیان با انتقاد از فضای حاکم بر تصمیمسازیهای کلان کشور، تأکید کرد: «اقتصاد ایران بیش از آنکه قربانی تحریمها باشد، آسیبدیده سیاستگذاریهایی است که بدون پشتوانه علمی و بیاعتنا به تجربههای جهانی اتخاذ شدهاند.»
این پژوهشگر توسعه با استناد به تفسیر المیزان اثر علامه طباطبایی، «پیروی بدون علم» را در هر حوزهای، از جمله سیاستگذاری اقتصادی، امری نادرست و حتی حرام دانست و افزود: این اصل دینی و عقلانی، سالهاست در تصمیمهای اقتصادی کشور نادیده گرفته میشود.
به گفته وی، امروز شاهد اظهارنظرها، نمایشها و شعارهایی هستیم که بدون هیچ محتوای علمی، درباره مفاهیم کلیدی اقتصاد کلان و توسعه صنعتی مطرح میشوند؛ مفاهیمی که در نبود فهم عمیق، به ابزار تبلیغاتی و مصرف رسانهای تقلیل یافتهاند.
بحرینیان یکی از نشانههای بارز انحراف در سیاستگذاری اقتصادی را برداشت سطحی از مفاهیمی چون «بخش پیشران» دانست و گفت: «در بسیاری از سیاستها، تولید نه بهعنوان موتور توسعه، بلکه بهمثابه شعاری زودگذر دیده شده است؛ همین نگاه، مفهوم واقعی تولید را به ابتذال کشانده است.»
وی تأکید کرد که توسعه صنعتی بدون درک عمیق از زنجیره ارزش، انتقال فناوری و سرمایهگذاری پایدار، عملاً ناممکن است.
این صنعتگر و پژوهشگر توسعه با نگاهی تاریخی، ریشه بسیاری از مشکلات کنونی اقتصاد ایران را در الگوی مصرفگرایی و وارداتمحوری دانست و یادآور شد: «این روند دستکم از دهه ۱۳۱۰ شمسی، همزمان با افزایش درآمدهای نفتی و اجرای سیاست درهای باز برای واردات کالاهای مصرفی آغاز شد و با وجود تغییر نظام سیاسی، در اشکال مختلف ادامه یافته است.»
به گفته بحرینیان، تداوم این رویکرد موجب شد اقتصاد ایران به جای تولید دانشبنیان، به بازاری برای مصرف کالاهای خارجی تبدیل شود؛ مسیری که صنایع داخلی را از رشد واقعی بازداشت.
بحرینیان با ارائه آمارهایی هشداردهنده گفت: «سهم ایران از تجارت جهانی در سال ۱۴۰۱ تنها ۰.۲۳ درصد بوده است؛ رقمی که در مقایسه با کشورهایی مانند چین، کره جنوبی یا حتی برخی اقتصادهای نوظهور، نشانهای آشکار از بیبرنامگی و ضعف راهبردی است.»
وی این آمار را سندی بر ناتوانی ساختار اقتصادی کشور در حضور مؤثر در بازارهای جهانی دانست.
این پژوهشگر توسعه، صنعت خودروسازی را نمونهای بارز از پیامدهای سیاستهای نادرست اقتصادی معرفی کرد و گفت: واردات بیرویه، وابستگی شدید به قطعات خارجی، نبود سرمایهگذاری پایدار و استفاده از روشهای پرریسکی چون پیشفروش برای تأمین مالی، این صنعت را به شدت کرده است.
بحرینیان با انتقاد از خروج سالانه میلیاردها دلار ارز برای واردات خودرو و قطعات، تأکید کرد: «در چنین شرایطی، نه دانش فنی شکل میگیرد و نه نوآوری مجال بروز پیدا میکند.»
وی با اشاره به کتاب «امنیت ملی» تألیف حسن روحانی، بحران بدهیهای خارجی دهه ۷۰ را نمونهای از فقدان نظارت و برنامهریزی دقیق دانست و افزود: «تحریمها بر اساس شناخت دقیق از ضعفهای اقتصاد ایران طراحی شدهاند، اما آنچه ضربه اصلی را وارد کرده، ناتوانی نظام برنامهریزی داخلی در مواجهه هوشمندانه با این فشارهاست.»
بحرینیان تأثیر تحریمها بر صادرات نفت و غیرنفت، دسترسی به نظام مالی جهانی و افزایش هزینه واردات را قابلانکار ندانست، اما ریشه بحران را در ضعف ساختاری اقتصاد کشور جستوجو کرد.
این صنعتگر و پژوهشگر توسعه با لحنی هشدارآمیز گفت: «فرصت طلایی توسعه را تقریباً از دست دادهایم و زمان زیادی باقی نمانده است؛ با این حال، راهی جز توسعه برای بقای کشور وجود ندارد.»
وی در پایان تصریح کرد: «توسعه با وعظ، شعار و کلیگویی محقق نمیشود. کشور نیازمند ترسیم دقیق مسیر، اصلاح بنیادین سیاستگذاریها و استفاده از سرمایه عظیم دانشی و انسانی خود است؛ در غیر این صورت، اقتصاد ایران همچنان در چرخه آسیبپذیری و عقبماندگی باقی خواهد ماند.»
- نویسنده : سمانه اسلامی
