به گزارش خبرنگار ملکان – سمانه اسلامی
مازندران، با طبیعت بکر و سواحل زیبای خود، همواره به عنوان نگین شمال ایران شناخته شده است. اما در سال‌های اخیر، این استان با چالش‌های جدی زیست محیطی از جمله بحران فاضلاب و پسماند دست و پنجه نرم می‌کند. این مساله نه تنها زیبایی‌های طبیعی این استان را تحت‌الشعاع قرار داده، بلکه سلامت ساکنان و اکوسیستم منطقه را نیز به خطر انداخته است
یکی از مهمترین چالش‌های زیست محیطی مازندران، بحران پسماند است. افزایش جمعیت، رشد صنعت گردشگری و نبود مدیریت صحیح پسماند، باعث شده تا حجم عظیمی از زباله در این استان تولید شود. این زباله‌ها به صورت غیر بهداشتی در محیط‌های طبیعی دپو می‌شوند و شیرابه‌های ناشی از آن‌ها به رودخانه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی نفوذ کرده و باعث آلودگی شدید منابع آبی می‌شوند
معضل پسماند سال‌های طولانی است که گریبان مازندران سرسبز را گرفته و در برهه‌های مختلف سه دهه گذشته در برخی مناطق تبدیل به بحران چندوجهی شد.
بحران فاضلاب؛ تهدیدی دیگر برای مازندران
در این فرایند بیشترین آسیب به جنگل‌های مازندران وارد شد. محل انباشت زباله‌ها در آمل، بابل، بابلسر، نوشهر، نور و بسیاری از شهرهای این استان از گلوگاه تا رامسر از مرحله تهدیدات زیست محیطی برای عرصه‌های طبیعی عبور کرده و علاوه بر هزینه سنگینی که شهرداری ها از محل دریافت مالیات و عوارضی که از شهروندان دریافت می کنند، مواجه هستند، اکنون به بحران سلامت انسانی رسیده است.
بنابر آمار شرکت آب و فاضلاب مازندران، بیش از ۹۰ درصد آب مازندران از سفره های زیرزمینی تامین می شود و این سفره ها از آب باران و رودخانه تغذیه می شوند و اگر به نحوه دفع شیرابه های زباله ها توجه نشود، بحران بهداشتی ناشی از زباله ها دامنگیر تمامی جمعیت استان و کشور خواهد شد.
نمونه بارز ورود شیرابه های زباله به رودخانه و آب های زیر زمینی، محل دپوی زباله قایمشهر، بابل و آمل است که به صورت مستقیم وارد سه رودخانه مهم تلار، بابل رود و هراز می شود.
دفع غیر بهداشتی زباله ها در تمام شهرها، دفع فاضلاب‌های خانگی روستایی در حاشیه منازل مسکونی به دلیل نبود سامانه مناسب فاضلاب و بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی، دفع غیر استاندارد فاضلاب های صنعتی، آلودگی رودخانه ها و دریا و تخریب جنگل و مرتع از مشکلات محیط زیست استان مازندران است.
عقب ماندگی اجرای طرح های فاضلاب مازندران دغدغه ای به بزرگی معضل زباله
امروز مقوله فاضلاب شهرهای ساحلی مازندران به دغدغه جدی مسوولان استان تبدیل شده است، سرریز فاضلاب شهری در نهرها و رودخانه های منتهی به دریا علاوه بر آلودگی دریا، آبهای سطحی و سفره های زیرزمینی باعث ایجاد بوی تعفن فاضلاب در سطح شهرها می شود که این امر مهمترین چالش ساکنان و گردشگران شهرهای ساحلی استان مازندران است.
دفع فاضلاب در شهرهای مازندران به دلیل ارتفاع کم این شهرها از سطح دریا و همچنین بالا بودن آب های زیرزمینی با مشکل مواجه است و از سوی دیگر بیشتر رودخانه های مازندران نیز با توجه به عبور از داخل شهرهای ساحلی به تخلیه گاه فاضلاب این شهرها تبدیل شده و این اتفاق علاوه بر پیدایش مشکلات حاد زیست محیطی، اکوسیستم دریای خزر را نیز به مخاطره انداخته است.
بررسی ها از نحوه جذب فاضلاب خانگی در مازندران نشان می دهد که همچنان همانند گذشته منازل حفر چاه های جذبی انجام می شود روشی که پس از مدتی کارایی خود را از دست می دهند، البته اجرای سیستم سپتیک فاضلاب که ترکیبی از چاه فاضلاب و تصفیه فاضلاب است در یک دهه گذشته در منازل و واحد های مسکونی بزرگ عملیاتی شد اما این روش نیز نتوانست بر مشکلات بکاهد و تنها گزینه ای که باقی ماند احداث شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و تصفیه خانه فاضلاب است، موضوعی که اجرای طرح آن با عقب ماندگی جدی مواجه است.
امروز فاضلاب خانگی به بحرانی برای شهرهای مازندران به خصوص ۱۵ شهر ساحلی استان تبدیل شده و برای رفع این معضل ضروری است که شبکه‌های جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب سریعتر در این مناطق راه‌اندازی شود.
بررسی ها نشان می دهد که اگرچه طی سال های گذشته اقداماتی برای ایجاد شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و همچنین تصفیه خانه فاضلاب در شهرهای مختلف مازندران صورت گرفت و حتی طبق اعلام مدیریت آب و فاضلاب استان وام ۲۶۳ میلیون یورو نیز از بانک توسعه اسلامی در دست اقدام است اما با گذشت حدود ۱۰ سال این وام همچنان عملیاتی نشده است.
طبق آمار منابع رسمی، سالانه ۴۰۰ میلیون مترمکعب فاضلاب در شمال کشور تولید می شود که فقط ۴۰ درصد آن تصفیه می شود و ۶۰ درصد بقیه به صورت مستقیم و غیر مستقیم به دریای خزر می ریزد.
طبق آمار آب و فاضلاب مازندران اکنون کمتر از ۲۱ درصد از جمعیت حدود یک میلیون و ۸۰۰ هزاری نفری شهری مازندران تحت پوشش جمع آوری فاضلاب قرار دارند، ذکر این نکته نیز مهم است که چالش رها شدن فاضلاب خانگی در روستاهای مازندران و به خصوص در روستاهایی ییلاقی نیز مزید بر علت است، چراکه طرح جمع آوری فاضلاب در روستاها شروع نشده است.
کارشناسان و صاحبنظران در حوزه محیط زیست تاکید دارند که اغلب شهرهای ساحلی مازندران به خاطر قرار گرفتن در مجاورت دریا و درپی آن بالا بودن آب های زیرزمینی با نفوذ ناپذیری خاک روبرو هستند و همین عامل، دفع بهداشتی فاضلاب را در این مناطق با مشکل مواجه کرده است. آنان بر این باورند که رها سازی فاضلاب ها در رودخانه ها، کانال های آب و حتی خیابان ها می تواند علاوه بر پیدایش مشکلات حاد زیست محیطی، اکوسیستم دریای خزر را نیز به مخاطره بیاندازد.
بحران فاضلاب، زنگ خطر را در سواحل مازندران به صدا درآورد
شهردار سرخرود، یکی از شهرهای ساحلی مازندران، با هشدار درباره عواقب وخیم این بحران، زنگ خطر را به صدا درآورده است. وی معتقد است که اگر به این مشکل رسیدگی نشود، عواقب جبران‌ناپذیری برای استان مازندران و به‌ویژه سواحل آن به دنبال خواهد داشت
سرخرود شهری که در یک دهه گذشته با اجرای بلند مرتبه سازی در یک مساحت کم بیشترین جمعیت گردشگری دائمی را در خود جای داده است.
محسن کبود فیروزجایی هشدار داد که برای فاضلاب شهری سواحل دریای خزر مشکل بزرگی خواهیم داشت که اگر این موضوع حل نشود دامنگیر مردم مازندران خواهد شد، این شهردار شهر ساحلی مازندران معتقد است که شهرداری ها با هزینه گزاف زباله‌ها را به استان دیگر حمل می کنند اما با معضل فاضلاب باید چه کار کنیم.
وی تاکید کرد: مازندران ۶۴ شهرداری برای ارائه خدمات رسانی به مردم انجام وظیفه می کند که حدود ۳۰ شهرداری های استان در کنار ساحل دریا خدمات ارائه می‌دهند اما مشکلات بزرگی برای این شهرها به وجود آمده چرا اینکه تمام گردشگر و توریسم به استان مازندران سفر می‌کنند حاصل این سفر و سوغاتی شان برای مردم مازندران فقط تولید زباله و فاضلاب است، امروز شهرداری ها و مردم فهیم مازندران فقط تاوان جمع آوری زباله شان را می دهند.
شهردار سرخ رود اظهار کرد : مسوولان ملی باید چاره ای برای مازندران بی‌اندیشند اگر روند رهاسازی شیرابه زباله ها و فاضلاب شهری تداوم بیابد، آسیبی بزرگی به سفره‌های آب های زیرزمینی و ساحل دریای مازندران وارد می شود.
نگاه نمایندگان به مشکل فاضلاب مازندران
نمایندگان مجلس شورای اسلامی نیز به این مشکل توجه ویژه‌ای داشته و خواستار تخصیص اعتبارات ملی برای حل بحران فاضلاب در مازندران هستند. آن‌ها معتقدند که مازندران به عنوان یک کلان‌شهر باید مورد توجه ویژه قرار گیرد و برای رفع مشکلات زیست‌محیطی آن، اقدامات جدی صورت گیرد
رییس مجمع نمایندگان استان مازندران در خصوص پسماند استان مازندران گفت : برون رفت از این موضوع زباله باید در دولت مطرح شود چرا اینکه این موضوع مهم به تنهایی حتی از سوی استاندار و نمایندگان استان قابل حل نیست.
علی اصغر باقر زاده تصریح کرد: باید اعتبارات ملی را برای شهرهای استان مازندران برای رفع مشکلات زباله جذب کنیم تا این مشکل اساسی ریشه کن و رفع شود.
نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی نیز گفت:پیگیرهایی در مجلس شورای اسلامی در خصوص پسماند مازندران شد، امیدواریم که دولت بتواندبه دغدغه‌های مهم نمایندگان این خطه شمالی توجه خاصی داشته باشد، امروز با ارتباط با دنیا و علم و فناوری به روز می‌شود مشکلات زباله را در استان رفع کرد.
رضا حاجی پور ادامه داد: اگه دولت نتواند به مشکلات پسماند مازندران توجه کند، این خطه در چند سال آینده با بزرگترین چالش زیست محیطی مواجه خواهد شد.
نماینده مردم حوزه انتخابیه قائمشهر نیز می گوید : امروز نمایندگان دور دوازدهم مازندران، این استان را به عنوان یک کلان شهر توجه می‌کنند، اگه نگاه ما به یک شهر و یا منطقه معطوف شود به طور یقین عقب ماندگی‌های استان جبران نخواهد شد، امروز پسماند مازندران مربوط به همه شهرهای استان است.
عمران عباسی اظهار کرد: همه نمایندگان مردم مازندران تلاش می کنیم تا بتوانیم اعتبارات ملی برای حل معضلات زیست محیطی استان در نظر گرفته شود، چرا اگر به روند اسفبار پسماند مازندران توجه نکنیم در آینده از نظر زیست محیطی بزرگترین چالش را خواهیم داشت، امروز آلودگی های ناشی از پسماند زباله و فاضلاب به دریا و سفره‌های آب های زیرزمینی که آب شرب مردم را تامین می کند رسیده است.
نماینده مردم بابل در مجلس شورای اسلامی نیز پسماند را از دغدغه‌های مهم نمایندگان استان مازندران دانست و گفت: درخواست حل مشکلات پسماند استان از طریق شخص ریاست محترم مجلس شورای اسلامی پیگییر شده است و دکتر قالیباف قول مساعد داد تا با تخصیص اعتبار ویژه برای پسماند مازندران چاره اندیشی شود.
احمد فاطمی اظهار کرد: در صدد هستیم تا ردیف ملی اعتباری برای حل معضل پسماند مازندران ایجاد شود، امروز نمایندگان استان مازندران منطقه نگری را لحاظ نمی‌کنند و تمام تلاششان این است تا مازندران در قالب یک کلان شهر اعتبارات پسماند را جذب کند.
“طرح‌های فاضلاب مازندران؛ لاک‌پشتی که به دریای خزر می‌رسد
مدیر عامل شرکت‌آب و فاضلاب مازندران ضمن تایید عقب ماندگی اجرای طرح های فاضلاب به روش شبکه جمع آوری و تصفیه خانه، گفت: این که همچنان حفر چاه جذبی و یا نصب سیستم سپتیک فاضلاب در منازل شهری و روستایی انجام شود، دردی از مشکلات را دوا نمی کند، چراکه با افزایش ساخت و ساز ها و حفر چاه های متعدد در کنار هم و از طرفی بالا بودن سطح آب، این روشی مناسبی نیست.
بهزاد برارزاده نگاه توسعه ای در حفاظت از محیط زیست مازندران به خصوص برای جلوگیری از ورود فاضلاب های خانگی به رودخانه ها، آب های زیر زمینی و در نهایت به دریای خزر فقط باید شبکه جمع آوری و تصفیه خانه مورد نظر باشد، اظهار داشت: به دلیل کمبود اعتبار، اجرای طرح های فاضلاب استان به نسبت بسیار طولانی و به کُندی پیش می رود.
وی با بیان این که اکنون ۱۸ طرح جمع آوری فاضلاب و ایجاد تصفیه خانه در شهرهای مختلف مازندران در دست اجرا است، ادامه داد: اجرای طرح های شبکه جمع آوری فاضلاب در ۱۵ شهر ساحلی استان در اولویت قرار دارد.
وی با بیان این که دغدغه جدی امروز شهروندان مازندران اکنون فاضلاب است که با همکاری دولت هشت هزار میلیارد ریال در قالب تامین مالی از طریق اوراق مرابحه اسلامی برای طرح های آب و فاضلاب این استان اختصاص یافته است.
مدیر عامل شرکت آب و فاضلاب مازندران با بیان این که اکنون فقط ۵۰ درصد جمعیت شهری ساری، بابل، و جویبار تحت پوشش شبکه جمع آوری فاضلاب قرار دارند، گفت: هنوز بسیاری از شهرهای استان از جمله سوادکوه شمالی و سوادکوه در مرحله اجرای جمع آوری فاضلاب قرار نگرفته اند.
برارزاده گفت: تکمیل خط انتقال تصفیه خانه فاضلاب بابل، ارتقای مدول اول و احداث مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب نوشهر و چالوس، احداث مدول دوم تصفیه خانه فاضلاب شهر بابل، تکمیل تصفیه خانه فاضلاب شهر بابلسر، اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب در شهرهای تنکابن، نوشهر، چالوس، محمودآباد، آمل، بابل، بابلسر و ساری، خرید زمین تصفیه خانه فاضلاب رامسر، خرید زمین تصفیه خانه فاضلاب گلوگاه و تحویل زمین بریا تصفیخانه در فریدون کنار از طرح‌های فاضلاب در دست اجرا در شهرهای مازندران است.
فاضلاب روستاهای ییلاقی، تهدیدی جدی برای منابع آبی مازندران
بررسی ها و مشاهدات میدانی نشان می دهد که طی یک دهه گذشته ساخت و ساز در روستاهای مناطق ییلاقی و کوهستانی مازندران دو چندان شده است، که رها شدن و سر ریز شدن فاضلاب خانگی به نهر ها و رودخانه هایی که سرچشمه سلسله جبال البرز هستند، بسیار نگران کننده شده است.
موضوعی که شرکت آب منطقه ای مازندران برای روستاهی بالا دست سه سد بزرگ استان برنامه حل مشکل فاضلاب را تهیه کرده است.
شرکت آب‌منطقه‌ای مازندران طی سال‌های اخیر برای جلوگیری از ورود انواع آلاینده‌ها به مخزن سه سد شامل شهید رجایی ساری، آیت‌الله صالحی مازندرانی در سوادکوه شمالی و سد میجران رامسر به عنوان یکی از اولویت‌های مهم تامین آب آشامیدنی از آبهای سد، گام‌هایی برداشت که یکی از این اقدامات، برنامه‌ریزی برای کنترل فاضلاب مناطق مسکونی و پساب کشاورزی و صنعتی مناطق و روستاهای بالادست سد است.
مازندران به دلیل وجود روستاها در مناطق کوهستانی و جنگلی، بیشتر از سایر استان‌ها جمعیت ساکن و خوش‌نشین در مناطق بالادست سد زیاد است. به همین دلیل توجه به روند رشد جمعیتی در این مناطق، کنترل پساب و فاضلاب این مناطق برای جلوگیری از نفوذ آلودگی‌های احتمالی به آب مخازن سد یکی از ضروریات است.
طبق اعلام شرکت آب منطقه ای مازندران مختصات مناطق ۱۶۰ روستای بالادست سه سد البرز، شهید رجایی و میجران شناسایی شدند تا برای تعریف و اجرای طرح‌های کنترل و تصفیه فاضلاب در این روستاها اقدامات لازم انجام شود.
مهار و تصفیه فاضلاب روستاهای بالادست سدهای مازندران بالاخره باید از یک نقطه آغاز شود و نباید در این زمینه فرصت را از دست داد. ضمن اینکه معتقدم از همان گام نخست باید هر سه منطقه یعنی روستاهای بالادست هر سه سد مذکور مورد توجه باشند.
یداللهی: صنایع و روستاهای بالادست سدها، عامل اصلی آلودگی آب هستند
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به دغدغه‌های این اداره کل بابت کنترل پساب و فاضلاب‌ها در مناطق مختلف استان، گفت: مهار و تصفیه فاضلاب روستاهای بالادست سدهای مازندران بالاخره باید از یک نقطه آغاز شود و نباید در این زمینه فرصت را از دست داد. ضمن اینکه معتقدم از همان گام نخست باید هر سه منطقه یعنی روستاهای بالادست هر سه سد مذکور مورد توجه باشند.
علی‌اکبر یداللهی اظهار کرد: علاوه بر تصفیه فاضلاب روستاهای بالادست سد، برنامه‌ریزی برای واحدها و نواحی صنعتی این مناطق نیز باید مورد توجه باشد.
شهرک صنعتی رینه در بالادست سد در حال ساخت هراز و ناحیه صنعتی محمدآباد در بالادست سد شهید رجایی ۲ نقطه صنعتی مازندران هستند که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرند. همین حساسیت باید در حوزه آلودگی‌های ناشی از کشاورزی در این مناطق نیز لحاظ شود.
وی تصریح کرد: اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران به طور جدی پیرامون این موضوع و جلوگیری از آلودگی منابع آبی فعالیت دارد و برای هرگونه همکاری در این زمینه نیز آماده است.
