به گزارش خبرنگار ملکان – سمانه اسلامی ورکی
در سال‌های اخیر، شاهد تحولی شگرف در فرهنگ نوشیدنی ایران هستیم. قهوه، که زمانی نوشیدنی‌ای لوکس و خاص محسوب می‌شد، امروزه به یکی از محبوب‌ترین نوشیدنی‌ها در میان اقشار مختلف جامعه، به‌ویژه جوانان، تبدیل شده است. رشد سریع کافی‌شاپ‌ها و تنوع بی‌نظیر قهوه‌ها، نشان از تغییر ذائقه و سبک زندگی ایرانیان دارد.
امروزه فرهنگ كافه و كافه نشيني بيش از زمان هاي گذشته در ميان بخش هاي از مردم خصوصا جوانان جا افتاده است. اگر روزگاري تنها شاهد ۳ الي ۴ كافي شاپ در منطقه بوديم امروزه شاهد چندین كافي شاپ در برخي از خيابان ها هستيم و اين نشان از استقبال از چنين فضاهايي دارد. نمونه بارز گسترش کافی شاپ در خیابان های فرهنگ، پیام نور، شهابی، جمهوری اسلامی، ملت و شیخ طبرسی ساری مرکز مازندران است.
امروزه کافی شاپ ها به دلیل کارکردهای مختلفشان مورد توجه بسیاری از افراد در رده های سنی، شغلی و اجتماعی قرار گرفته است. كافي شاپ هاي متعددي با عناوين مختلفي مانند كافه هنر، كافه خبر و… شكل گرفته اند كه در كنار برخورداري از دكوراسيون هاي خاص كلاسيك يا مدرن و ارائه غذاها و نوشيدني هايي با اسامي خاص به ارائه محتواها و برنامه هايي خاص در قالب هاي مختلف مانند سخنراني، معرفي كتاب، خاطره گويي و… مي پردازند.
اگر در گذشته كافه ها و كافي شاپ ها تنها مكان هايي براي نوشيدن قهوه، چاي، گذران اوقات فراغت و صحبت با دوستان بودند در شرايط امروزي شاهد تغييراتي در كاركردهاي اين كافه ها نيز هستيم. تبديل آنها به مكان هايي براي اكران فيلم، پخش كنسرت، سخنراني، بحث و مناظره، نقد كتاب و… از جمله كاركردهاي نوين كافي شاپ ها محسوب مي شود كه اين فضاها را بيش از گذشته به مراكز دورهمي هاي دوستانه جوانان تبديل كرده است. از سوی دیگر رقابت بین کافی شاپ داران با دکوراسیون خاص و برنامه هایی که درآنها برگزار می‌شود ویژگی خاصی به این فعالیت بخشیده است.
چرا گرایش به نوشیدن قهوه زیاد شده است؟
یک جامعه‌شناس در خصوص علت افزایش گرایش مردم به نوشیدن قهوه گفت: فراوانی قهوه و در دسترس بودن آن در کنار خواصی که دارد سبب شده تا مردم نیز تمایل زیادی به نوشیدن آن داشته باشند.
شهرام مقدس افزود: در سال‌های گذشته قهوه یک نوشیدنی لوکس به حساب می‌آمد که برای نوشیدن آن باید گذر فرد به کافی‌شاپ‌های لوکس می‌افتاد اما امروزه قهوه‌سراها در هر محله‌های مختلف نیز فعال شده‌اند و نه تنها قهوه‌سراها زیاد شده بلکه عرضه قهوه نیز متنوع‌تر از گذشته شده و برای هر سلیقه‌ای می‌توان آن را ترکیب و فراروی کرد.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر از آنجا که مردم از زندگی یکنواخت خسته و آزرده می‌شوند از همین رو با رواج عرضه قهوه فضای مناسبی برای تنوع‌بخشی به مصرف نوشیدنی آنها فراهم شده و اکنون قهوه در کنار چای، جای مناسبی در بین مردم پیدا کرده است.
این جامعه‌شناس تصریح کرد: جدای از همه‌گیری مصرف قهوه در بین مردم، خواصی نظیر انرژی‌بخشی و نشاط آفرینی آن سبب شده تا جوانان و نوجوانان نسبت به مصرف آن گرایش بیشتری داشته باشند و بهانه‌ای برای دورهمی‌های آنها شود.
مقدس یادآور شد: سبک زندگی شهری نیز در گرایش مردم به نوشیدن قهوه نیز بی‌تاثیر نبوده چرا که افراد صبح‌ها قبل از رفتن به سرکار یک فنجان قهوه می‌نوشند تا در طول روز انرژی کافی داشته باشند.
کارشناسان معتقدند امروزه با گسترش کافی شاپ، علاوه بر این که سبب اشتغال زایی شد، مکانی برای گذراندن اوقات فراغت و تغییر دهنده عادت ها و ذائقه های قدیمی مصرف چای نیز شده است.
نکته قابل توجه این که قهوه نوشی در بسیاری از مناطق روستایی نیز با ایجاد کافی شاپ رونق خاصی گرفته است، جوانان نوشیدن قهوه را در شب های سرد فرصتی برای گذراندن اوقات فراغت می دانند.
مشاهدات نشان می دهد که در این مکان ها قلیان برای مشتریان چاق نمی شود، موضوعی که به نظر می رسد مورد توجه مثبت آحاد خانواده ها قرار گرفته و از این مکان ها به مراتب بهتر از قلیان سراها یاد می کنند.
مشاهدات از حضور افراد و وضعیت ساختاری و فیزیکی کافی شاپ ها نشان می دهد که صاحبان این شغل با شناسایی مکان مناسب و به خصوص سلایق و ذائقه های افراد اقدام به این کار کرده و با ایجاد نوآوری های خاص سعی می کنند فضاهای مناسبی را برای بسیاری از افراد فراهم کنند. به عنوان نمونه در بعضی از کافی شاپ ها بیشتر شرایط برای حضور افراد سالمند فراهم است و علاوه بر قهوه، چای با قوری های روی سماور قدیمی و در استکان کمر باریک عرضه می شود، در کنارش هم بازی تخته نرد هم وجود دارد.
دسترسی آسان برای قهوه نوشی به موقع علاوه بر این که داخل رستوران ها نیز باب شده است با بعضی از شغل ها از جمله پیرایشگاه مردانه و آرایشگاه زنانه نیز ادغام شد، یعنی جوانان در فرصت انتظار برای اصلاح سر و صورت همزمان قهوه نوشی را انجام می دهند. وضعیتی که در ساری مصداق این فعالیت مشترک را در چندین مکان شاهد هستیم.
مقوله دیگری که همزمان با گسترش کافی شاپ ها باید به آن توجه کرد تغییر مکان پاتوق تک نوازان در خیابان ها است. یعنی سوق یافتن تک نوازی ها از کنار خیابان، پارک و سایر معابر عمومی به محل کافی شاب ها. همچنین خواندن نوای محلی مازندرانی در کافی شاپ ها با نوشیدن انواع قهوه نشان دهنده امروزی شدن فرهنگ بومی و محلی این خطه شمالی است.
همسو با گسترش و استقبال خانواده ها به نوشیدن قهوه، فروشگاه های عرضه انواع قهوه جوش های خانگی در مدل های مختلف نیز زیاد شده است، این بدان معنا است که بسیاری از خانواده ها به جای نوشیدن چای مصرف قهوه را در منزل ترجیح می دهند، فروش قهوه در سطح خیابان های شهر های مازندران به صورت دست فروشی نیز موید این موضوع است.
مضرات قهوه كه فكرش را نمي كنيد
طبق اظهارات کارشناسان تغذیه، كافئين را به‌خاطر توانايي‌اش در افزايش هوشياري مي‌شناسند. «آدنوزين» ماده‌اي شيميايي در مغز است كه باعث مي‌شود احساس خستگي كنيد. كافئين از تأثيرات آدنوزين جلوگيري مي‌كند. همچنين كافئين موجب افزايش ترشح «آدرنالين» مي‌شود. آدرنالين از هورمون‌هاي ستيز و گريز است كه موجب افزايش سطح انرژي مي‌شود.مصرف بيش‌ازحدِ كافئين مي‌تواند موجب اضطراب و عصبانيت شود. براساس فهرست راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني كه انجمن روان‌پزشكي آمريكا آن را منتشر كرده است، اضطراب ناشي از كافئين يكي از ۴ سندروم «نشانگان» مرتبط با مصرف كافئين است. مصرف زياد (مقدار ۱۰۰۰ ميلي‌گرم يا بيشتر) كافئين در روز مي‌تواند موجب بروز عصبانيت، اضطراب يا علائم مشابه در بيشتر افراد شود. البته در افرادي كه به كافئين حساس‌ترند، مصرف مقادير كمتر كافئين نيز مي‌تواند موجب بروز اين علائم شود. حتي مصرف مقادير نسبتا كم كافئين در بازه‌ي زماني كوتاه مي‌تواند موجب افزايش سطح استرس و افزايش ضربان قلب شود.
در مطالعه‌اي كه در اين راستا روي ۲۵ مرد سالم انجام گرفت، مشاهده شد گروهي كه تقريبا ۳۰۰ ميلي‌گرم كافئين مصرف مي‌كنند، دو برابرِ كساني‌كه به آنها دارونما (چيزي شبيه به دارو ولي بدون تأثير واقعي) داده مي‌شود، استرس را تجربه مي‌كنند. جالب توجه است كه ميزان استرس در بين مصرف‌كنندگان منظم و غيرمنظم كافئين به يك اندازه افزايش يافت. اين موضوع نشان مي‌دهد عادت به مصرف كافئين در تأثير آن بر استرس ربطي ندارد. البته اينها، نتايج اوليه هستند و به تحقيقات بيشتري نياز است.
مهمترين ضرر قهوه
مصرف يك فنجان قهوه در اول صبح مي‌تواند به حركات روده‌اي كمك كند. خاصيت ضديبوست قهوه موجب آزادشدن هورمون «گاسترين» مي‌شود. اين هورمون توسط معده ترشح مي‌شود و فعاليت روده‌ي بزرگ را افزايش مي‌دهد. همچنين قهوه‌هاي بدون كافئين نيز مي‌توانند موجب همين واكنش در بدن شوند. البته كافئين به‌تنهايي مي‌تواند با افزايش انقباضات و حركات روده‌اي به حركت راحت‌تر غذا در دستگاه گوارشي كمك كند.
با توجه به اين تأثيرات جاي تعجب ندارد كه مصرف زياد كافئين موجب شل شدن مدفوع و اسهال فرد شود. براي سال‌ها عده‌اي بر اين باور بودند كه مصرف قهوه مي‌تواند باعث زخم‌هاي گوارشي شود، ولي مطالعه‌اي كه بر روي بيش از ۸۰۰۰ نفر انجام گرفت، ارتباطي را بين اين دو نشان نمي‌دهد. برخي مطالعات نشان مي‌دهند مصرف نوشيدني‌هاي حاوي كافئين مي‌تواند بيماري بازگشت اسيد به مري را در برخي افراد تشديد كند. به‌نظر مي‌رسد قهوه حتي بيشتر موجب بروز اين پديده شود.
در يك مطالعه‌ي كوچك به ۵ فرد آب كافئين‌دار داده شد و مشاهده شد عضلاتي كه باعث مي‌شوند محتواي معده به سمت گلو حركت نكند، به‌حالت استراحت در آمد و درنتيجه فرد ترش مي‌كند. ترش كردن نشانه‌اي از بيماري بازگشت اسيد به مري است. باتوجه به تأثيرات چشمگير قهوه بر عملكرد گوارشي، شايد بهتر باشد ميزان مصرف قهوه را كاهش دهيد يا به‌جاي آن، چاي بنوشيد تا اين عوارض كافئين را تجربه نكنيد.
ضرر قهوه : فشار خون- پوكي استخوان- خواب نامطلوب- كاهش جذب آهن
کارشناسان سلامت در عین حال می گویند، مصرف کم کافئین فوایدی دارد علاوه بر تثبیت و تقویت حافظه می تواند منجر به افزایش متابولیسم و حفظ وزن مفید باشد.
روانشناسان وجود کافی شاپ را محلی برای رفع تنش های فکری و روانی توصیف می کنند و معتقدند؛ با توجه به اینکه کافی شاپ ها فضایی برای بحث و گفت و گو هستند و افراد به راحتی می توانند با یکدیگر به تبادل افکار و عقاید بپردازند از این رو می توان محیط و مکان کافی شاپ را فضایی برای رفع تنش‌های فکری و روانی شهروندان تلقی کرد.
