به گزارش ملکان – سمانه اسلامی
شبکه‌های اجتماعی به عنوان پدیده‌ای قدرتمند، زندگی روزمره ما را دگرگون کرده‌اند. این پلتفرم‌ها در کنار مزایای متعدد، چالش‌های جدی نیز برای سلامت روان افراد، به ویژه زنان، ایجاد کرده‌اند.
چند سالی است که برای برخی روز و شب نگذاشته‌اند. کسانی که با چشم‌پوشی از دنیای اطراف‌شان، با خیره‌شدن به صفحه‌نمایش تلفن‌همراه بی‌وقفه در رسانههای مختلف جمعی ازجمله شبکه‌های اجتماعی چرخ می‌زنند.
رسانه‌هایی که با اسامی و عناوین مختلفی به‌سرعت در زندگی روزمره ما نفوذ کرده و نه‌تنها بر زندگی ما موثرند، بلکه بر سلامت روان ما نیز تاثیر می‌گذارند. دراین بین زنان هم بیشترازهرقشر دیگری آسیب‌پذیرترند.
همان‌طورکه ملیحه کیانفر، رئیس اداره سلامت میانسالان ومادران وزارت بهداشت می‌گوید:«تحقیقات مختلفی نشان داده است که انتقال اطلاعات ازطریق رسانههای جمعی روی رفتار سلامت‌محور زنان به‌ویژه بانوانی که نقش مادری را باید درخانواده ایفا کنند، تاثیر بسزایی دارد.»
مسأله‌ای که درک محتواهای رسانه‌ای را بیش از پیش مهم جلوه می‌دهد. رسانهها درحال‌حاضر یکی از مهم‌‌ترین منابع، در افزایش اطلاعات مخاطبان محسوب می‌شوند. این درحالی‌است که طی این سال‌ها، گسترش ضریب نفوذ اینترنت در کشور و عضویت در شبکه‌های اجتماعی مختلف را هم شاهد بودیم.
فراگیر شدن حضور افراد در رسانههای جمعی از یک طرف و حضور زنان در این فضاها و تاثیر این شبکه‌ها بر زندگی آنان مخصوصا سلامت روان‌شان از سوی دیگر در این بخش اهمیت فراوانی پیدا میکند، چراکه بسیاری از پژوهشگران معتقدند رسانهها و فضای مجازی مهم‌‌ترین عاملی هستند که بر رفتارهای سلامت زنان تاثیر می‌گذارند.
اما نباید فرصت‌ها و تهدیدهای این رسانهها را هم نادیده گرفت، از خودزشت‌انگاری‌های زنانه و کمال‌گرایی‌های افراطی گرفته تا افسردگی و انجام عمل‌های زیبایی برای شبیه‌شدن به سلبریتی‌ها! مواردی که اگر در پشت آن یک تجزیه‌وتحلیل قوی نباشد، ممکن است جامعه زنان را با چالش‌هایی جدی مواجه کند.
حالا سؤال اینجاست که رسانههای جمعی چه تاثیری بر سلامت روان زنان دارند؟
شبکه‌های اجتماعی با نمایش تصاویری ویرایش شده و غیر واقعی از زیبایی، استانداردهای دست نیافتنی را برای زنان ایجاد می‌کنند. این امر منجر به احساس ناکافی بودن، کاهش اعتماد به نفس و حتی اختلالات خوردن در زنان می‌شود. و باعث مقایسه مداوم خود با دیگران در شبکه‌های اجتماعی، احساس حسادت، ناامیدی و تنهایی را در زنان تشدید میکند.
این مقایسه‌ها می‌تواند به افسردگی و اضطراب منجر شود. زنان به ویژه در معرض قلدری سایبری، ترول شدن و نظرات منفی در شبکه‌های اجتماعی قرار دارند. این رفتارهای آنلاین می‌تواند عواقب جدی برای سلامت روان آنها داشته باشد.
گذراندن زمان زیاد در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بر روابط واقعی افراد، از جمله روابط خانوادگی و دوستانه، تأثیر منفی بگذارد. و انتشار گسترده اطلاعات نادرست و اخبار منفی در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و استرس در زنان شود.
سلاحی قدرتمند در برابر آسیب‌های شبکه‌های اجتماعی برای مقابله با تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان زنان، ارتقای سواد رسانه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است.
با افزایش سواد رسانه‌ای، زنان قادر خواهند بود اطلاعات منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی را به دقت بررسی کرده و از صحت آنها اطمینان حاصل کنند. زنان با سواد رسانه‌ای بالا، می‌توانند به جای واکنش‌های احساسی، به انتقادات سازنده در شبکه‌های اجتماعی بپردازند.
زنان با شناخت خطرات موجود در شبکه‌های اجتماعی، می‌توانند حد و مرزهای استفاده از این پلتفرم‌ها را تعیین کرده و از خود محافظت کنند. با کاهش زمان صرف شده در شبکه‌های اجتماعی، می‌توانند بر روابط واقعی خود تمرکز کرده و آنها را تقویت کنند.
نقش بی‌بدیل سواد رسانه‌ای
رسانههای جمعی ممکن است تجربه‌های منفی همچون حس نامناسب و بی‌کفایتی در مورد زندگی ظاهری زنان را افزایش دهد، حتی اگر افراد بدانند که تصویر پیش رویشان در رسانههای جمعی، دستکاری شده است. احساساتی که حس ناامنی و نارضایتی در مورد ظاهر یا جریان زندگی را برای زنان ایجاد میکند.
مرتضی حیدری، مجری و کارشناس در این خصوص می‌گوید: «نقش سواد رسانه‌ای بسیار مهم و به مفهوم این است که درعصر انفجار ارتباطات و اطلاعات، افراد در معرض انواع و اقسام رسانهها و پیامها قرار می‌گیرند. یعنی شما در طول روزشبکه‌های اجتماعی متعددی را در دسترس دارید.» شاید در این بین آگاه‌سازی بانوان و ارتقای سواد رسانه‌ای آنان هم از اهمیت بسزایی برخوردار باشد، چراکه حیدری معتقد است همه این رسانههای جمعی، مدام درحال بمباران مخاطبان از اخبار، ویدئو، مطالب تبلیغی و محتواهای دیگر هستند و با وجود این‌که این محتواها جذابند اما به سبب پایین‌بودن سواد رسانه‌ای، افراد در برابر این بمباران رسانه‌ای، بی‌دفاع هستند.
مانور معیارهای غیرواقعی زیبایی برای زنان
شاید معیارهای زیبایی‌شناختی هم یکی از همان عواملی باشد که اثرات آن از رسانههای جمعی، بیشتر دامن زنان را گرفته است. این معیارها، امروزه به‌شدت تحت تاثیر رسانهها قرار دارند. تصاویر وویدئوهای این فضاها که با استفاده از فیلترها تغییر کردند و چیزی که دنبال‌کنندگان می‌بینند فقط زیبایی‌های ظاهری است.
استانداردهای سختگیرانه‌ای که زنان را در برابر آن آسیب‌پذیرتر میکند و وضعیتی را رقم می‌زند که آنها در مواجهه با زندگی‌های ویرایش‌‌شده و بی‌‌نقص دیگران، احساس ناکافی‌بودن کنند و خود را دوست نداشته باشند.
حیدری نیز بر این باور است که هیچ تولید، پیام، رسانه و شبکه اجتماعی‌ای در دنیا تاسیس نمی‌شود که آگاهی و دانش من وشما را بالا ببردوشاید به‌عنوان یک محصول جانبی باعث افزایش آگاهی شود،اما هدف کسی که رسانه‌ای راراه‌اندازی‌می‌کنداین نیست،بلکه او اهداف گوناگون دیگری نیز دارد.
وی‌همچنین می‌افزاید: «تصویر یا الگو و استانداردهایی که از یک خانم در رسانههای جمعی طراحی و ارائه می‌شود، مطلقا با چیزی که مورد تایید مجامع علمی است، تطابق ندارد. اساسا افرادی که با استایل‌ها و سبک‌زندگی‌های خاصی معرفی می‌شوند در جوامع خودشان جزو قشر نرمال جامعه به‌شمار نمی‌آیند.»
هزینه عمل‌های زیبایی هم یکی از این موارد است و شاید می‌توان گفت نگران‌‌کننده‌‌ترین اثر جنبه رسانههای جمعی و ارتباط آن با فرآیندهای زیبایی برای زنان، همین خطراتی باشد که سلامت آنان را تهدید میکند.
زنان، در معرض آسیب رسانههای جمعی
با وجود این‌که رسانههای اجتماعی بخش اجتناب‌‌ناپذیری از جامعه مدرن است، اما سپری‌کردن زمان در چنین فضاهایی از یک‌سو و درک محتوای پیام‌‌های رسانه‌ای از سوی دیگر، به کاربران ازجمله زنان کمک میکند تا
پیام‌‌های مورد نیاز خود را از میان انبوهی از اطلاعات انتخاب کنند. اما حیدری می‌گوید: «نمی‌توان هر مطلب و پیامی را در شبکه‌های اجتماعی پذیرفت و مهم‌تر ازآن این است که نباید هرچیزی را ارسال کرد.زمانی که چنین اتفاقی می‌افتد،شما درمعرض آسیب قرارمی‌گیریدو سلامت روان افراد، چه زن و چه مرد، درخطرخواهدبود.
به‌هرحال شبکه‌های اجتماعی اگرچه ابزار قدرتمندی برای ارتباط و دسترسی به اطلاعات هستند، اما می‌توانند خطرات جدی برای سلامت روان زنان به همراه داشته باشند.
ارتقای کیفیت زندگی که به‌نظرمی‌رسد باسلامت روان زنان، به ویژه با توجه به نقش آنها به‌عنوان مادر وهمسر، ارتباط دارد، اهمیت سواد رسانه‌ای را بیشتر از پیش نمایان می‌سازد. بنابراین افراد مخصوصا زنان باید تلاش کنند تا قسمت‌‌های پنهان‌شده در پیام‌‌های مختلف رسانهها را پیدا و چگونگی ایجاد این پیامها را به‌خوبی درک کنند. با ارتقای سواد رسانه‌ای، ایجاد محیطی امن و حمایت‌گر و ترویج تصویر واقعی از زیبایی، می‌توان از تأثیرات منفی شبکه‌های اجتماعی بر سلامت روان زنان کاست.
