سه سال از روزی که کلنگ پروژه بحث‌برانگیز پتروشیمی در مرتع حسین‌آباد بهشهر بر زمین خورد، گذشته است.
طرحی که از همان ابتدا با موج گسترده‌ای از مخالفت‌های زیست‌محیطی، کارشناسی، و حتی سیاسی همراه شد و در نهایت با ورود مستقیم رئیس‌جمهور، در اردیبهشت‌ماه سال جاری به‌طور رسمی لغو شد. اما هرچند مجوز این پروژه از بین رفته، حواشی آن هنوز از میان نرفته است؛ جدیدترین آن، ادعای برداشته شدن فنس‌های پروژه پتروشیمی و تکذیب صریح آن از سوی مقام مسئول.
در حالی که این روزها فضای مجازی مملو از تحلیل‌هایی پیرامون «برداشتن فنس‌های پتروشیمی میانکاله» شده است، پیگیری‌های میدانی خبرنگار ملکان به‌ویژه گفت‌وگو با احمدرضا لاهیجان‌زاده، معاون محیط زیست دریایی و تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست، پرده از واقعیت ماجرا برداشت: «نه تنها چنین اقدامی انجام نشده، بلکه اساساً این خبر از اساس نادرست بوده و حاصل برداشت اشتباه یک خبرنگار از یک گفت‌وگوی غیررسمی است.»
بر اساس روایت لاهیجان‌زاده، ماجرا از این قرار است که پس از یک نشست خبری رسمی، یکی از خبرنگاران حاضر، پرسشی درباره بازدید اخیر این مقام از تالاب میانکاله و احتمال جمع‌آوری فنس‌ها مطرح می‌کند. لاهیجان‌زاده پاسخ می‌دهد که بازدید وی تنها از بخش‌هایی از میانکاله بوده و از محل اجرای طرح پتروشیمی بازدید نداشته و در مناطقی که دیده، فنس مشاهده نکرده است. همین پاسخ، به شکل نادرستی در رسانه‌ای منتشر می‌شود، گویی که فنس‌ها برداشته شده‌اند.
این در حالی است که به گفته خود معاون سازمان، مسئولیت بررسی و اقدام درباره فنس‌ها با بخش دیگری از سازمان است و وی اصلاً اظهار نظری درباره محل مورد نظر نداشته است. این خطای رسانه‌ای، اما، به سرعت در شبکه‌های اجتماعی بازتاب یافت و زمینه‌ساز برداشت‌های متفاوتی شد؛ گویی یکی از مطالبات کلیدی مخالفان طرح، محقق شده است.
طرح پتروشیمی میانکاله از همان ابتدا در میانه دو نگاه متضاد شکل گرفت: از یک‌سو، مسئولانی که آن را فرصتی برای اشتغال‌زایی و رونق اقتصادی منطقه می‌دانستند و از سوی دیگر، جامعه محیط زیستی کشور که اجرای آن را «نابودی میانکاله» می‌نامیدند. این تالاب که در فهرست ذخیره‌گاه زیست‌کره یونسکو ثبت شده، اکوسیستمی منحصر به‌فرد با اهمیت بین‌المللی است و هرگونه دخالت توسعه‌گرایانه در آن، حساسیت‌برانگیز خواهد بود.
پس از ماه‌ها مجادله، اعتراض‌های میدانی، صدور بیانیه‌های کارشناسی و حتی احضار برخی فعالان محیط زیست، در نهایت این پرونده به بالاترین سطوح حاکمیتی رسید و دستور توقف کامل آن صادر شد. اما اکنون و با گذشت چند ماه از لغو رسمی پروژه، هنوز فنس‌های کشیده‌شده در مرتع حسین‌آباد بهشهر پابرجاست؛ نشانی از اینکه راه بازگشت طبیعت به وضعیت پیشین، همچنان بسته باقی مانده است.
برای اطمینان از وضعیت میدانی، گفت‌وگویی با حر منصوری، کنش‌گر سرشناس محیط زیست و دیده‌بان میانکاله انجام شده است. او با صراحت می‌گوید: «هیچ اتفاق جدیدی در این محوطه نیفتاده. فنس‌ها همچنان برقرارند، نگهبانان در محل حضور دارند و وضعیت همان است که پیش‌تر بود.»
این گفته با یافته‌های سایر منابع محلی نیز همخوان است؛ به طوری که مسئولان مطلع تأیید می‌کنند هنوز اقدامی برای برداشتن فنس‌ها صورت نگرفته و این موضوع در حیطه اختیارات سازمان امور اراضی کشور است، نه سازمان حفاظت محیط زیست.
پس از لغو مجوز پروژه، حالا مهم‌ترین مطالبه کنشگران محیط زیست، بازگرداندن زمین تصرف‌شده به وضعیت اولیه و خارج کردن آن از دست متصرفان است. اما پیچیدگی قضیه در آنجاست که فنس‌کشی انجام‌شده در این منطقه، در قالب پروسه‌ای حقوقی و با مجوزهای اداری خاص انجام شده و لغو آن نیازمند رویه قضایی و اداری مشخصی است.
مسئولیت این روند اکنون به‌عهده سازمان امور اراضی کشور است و باید با استناد به لغو مجوز، فرآیند بازپس‌گیری زمین و رفع تصرف را طی کند؛ فرآیندی که ممکن است ماه‌ها طول بکشد، اما در نگاه افکار عمومی، معطل ماندن آن معنایی جز تعلل در اجرای حکم ندارد.
فنس‌هایی که نماد تعلیق‌اند
ماجرای این خبر نادرست، صرفاً یک اشتباه رسانه‌ای ساده نیست؛ بلکه پرده‌ای دیگر از واقعیت بزرگ‌تری‌ست: پروژه لغو شده‌ای که آثارش همچنان پابرجاست و در نبود شفافیت اجرایی، هر روز بهانه‌ای برای گمانه‌زنی‌های تازه فراهم می‌کند.
فنس‌های میانکاله دیگر تنها یک مانع فیزیکی نیستند؛ بلکه نماد تعلیق، کندی در اجرای مصوبات و ناتوانی در ترمیم آسیب‌های طرح‌های شکست‌خورده‌اند. بازگرداندن این زمین به دامان طبیعت، فقط با بیانیه و دستور ممکن نیست؛ بلکه اراده‌ای جدی، پیگیری حقوقی دقیق و البته نظارت رسانه‌ای مستمر را می‌طلبد.
تا آن زمان، میانکاله همچنان در انتظار برداشته شدن این فنس‌های بلند ایستاده است.
- نویسنده : سمانه اسلامی
