گزارشی از برخورد قضایی با پدیده سگ‌گردانی در ایران و تأملی بر مخاطرات اجتماعی، بهداشتی و حقوقی آن
سمانه اسلامی ورکی
اما آنچه امروز در خیابان‌های برخی شهرها می‌بینیم، تصویری تحریف‌شده از همین حیوان است: سگ‌هایی با لباس و پاپیون، در آغوش انسان‌هایی با عینک آفتابی و رفتارهایی که با عرف دینی، اجتماعی و حتی سلامت عمومی در تضاد است.
پدیده موسوم به سگ‌گردانی، در سال‌های اخیر به‌ویژه در کلان‌شهرها و مناطق گردشگرپذیر، به چالشی برای نظم اجتماعی و حقوق عامه تبدیل شده است؛ آن‌چنان‌که در هفته‌های اخیر، موجی از اعلام ممنوعیت رسمی سگ‌گردانی از سوی دادستانی‌ها در استان‌های مختلف کشور به‌راه افتاده است؛ از تبریز و ارومیه تا اصفهان، کرمان، خرم‌آباد و همدان.
سگ‌گردانی؛ تخلف از قانون و تهدیدی برای آرامش عمومی
براساس ماده ۶۱۸ قانون مجازات اسلامی، هر رفتاری که موجب اخلال در نظم عمومی، آسایش مردم یا مانع کسب‌وکار آنان شود، جرم تلقی می‌شود. در همین راستا، برخی دادستان‌ها با استناد به همین ماده، سگ‌گردانی را رفتاری «مخل آسایش عمومی» دانسته و با صدور دستور قضایی، آن را در سطح معابر، پارک‌ها و حتی خودروها ممنوع اعلام کرده‌اند.
همچنین ماده ۶۸۸ قانون مجازات اسلامی، تهدید علیه بهداشت عمومی را جرم می‌داند و به موجب آن، نگهداری سگ در فضاهای عمومی، به‌دلیل احتمال انتقال بیماری، ناقل بیماری بودن سگ، دفع فضولات در معابر و… مصداق تهدید بهداشتی معرفی شده است.
این ممنوعیت‌ها، نه از سر تنگ‌نظری، بلکه در پاسخ به «درخواست‌های متعدد مردمی» صادر شده‌اند. بسیاری از خانواده‌ها، والدین، سالمندان و حتی بیماران از حضور ناگهانی سگ‌ها در پارک یا پیاده‌روها دچار ترس، اضطراب یا آسیب روانی شده‌اند؛ پدیده‌ای که به‌ویژه برای کودکان، می‌تواند اثرات پایدار روانی داشته باشد.
کارشناسان حوزه بهداشت و دامپزشکی هشدار می‌دهند که سگ‌ها، به‌ویژه در صورت عدم مراقبت دقیق، می‌توانند ناقل بیماری‌های جدی همچون هاری، لپتوسپیروز، بروسلا، پاستورلا و عفونت‌های باکتریایی همچون سالمونلا باشند. تماس مستقیم یا غیرمستقیم با بزاق، فضولات یا موی آلودهٔ سگ، زمینه‌ساز انتقال بیماری به انسان است؛ به‌ویژه برای کودکان و سالمندان با سیستم ایمنی ضعیف‌تر.
از سوی دیگر، در گزارش‌هایی که به دستگاه قضایی ارسال شده، موارد متعددی از حمله سگ‌ها به عابران، حتی در معابر مسکونی گزارش شده است. هرچند برخی صاحبان سگ‌ها مدعی تربیت‌پذیری حیوان خود هستند، اما در مقام مسئولیت اجتماعی، نمی‌توان امنیت عمومی را به ادعای فردی گره زد.
سبک زندگی یا قانون‌گریزی؟
مدافعان سگ‌گردانی، اغلب با استناد به «حق نگهداری حیوان خانگی» و «سبک زندگی» خود، این برخوردهای قانونی را دخالت در حریم خصوصی می‌دانند. اما باید توجه داشت که قانون، تا جایی به حریم خصوصی احترام می‌گذارد که وارد حریم عمومی و حقوق دیگران نشود. به‌عبارت دیگر، هیچ‌کس مجاز نیست با سبک زندگی خود، آسایش دیگران را مختل کند.
در اصل چهلم قانون اساسی تصریح شده: «هیچ‌کس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله‌ی اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.» همین اصل، مبنای اقدام دادستانی‌ها در برخورد با سگ‌گردانی است؛ نه سلیقه شخصی یا نگاه ایدئولوژیک.
برخوردهای قضایی و انتظامی؛ از توقیف خودرو تا پلمب دامپزشکی‌ها
در برخی استان‌ها، اقدامات بازدارنده‌ای برای مهار این پدیده صورت گرفته است؛ از جمله:
توقیف خودروهایی که سگ در آن‌ها حمل می‌شود
پلمب مغازه‌ها و مراکز دامپزشکی غیرمجاز
اعزام گشت‌های مشترک پلیس و شهرداری برای جمع‌آوری سگ‌ها
ارائه گزارش اقدامات به دادستانی استان‌ها
در استان گلستان، دادستان مرکز استان مأمور برخورد با سگ‌گردانی را گشت‌های مشترک پلیس و شهرداری دانست. در کرمان نیز دادستانی تأکید کرد: “احساس امنیت و بهداشت عمومی مردم بر هر سبک زندگی فردی اولویت دارد.”
و اما مازندران…
استان مازندران با مردمی متدین، قانون‌مدار و میهمان‌نواز، از دیرباز نماد رعایت هنجارهای اجتماعی بوده است. استانی که سالانه میزبان میلیون‌ها مسافر از سراسر کشور است، شایسته آن است که در مسیر حفظ نظم و آرامش عمومی، پیش‌قدم باشد.
با توجه به افزایش موارد سگ‌گردانی در شهرهایی چون بابلسر، رامسر، نوشهر، نور و حتی حاشیه پارک‌های ساری و بابل، انتظار می‌رود مسئولان قضایی استان نیز با رویکرد ایجابی و قانونی به موضوع ورود کرده و از حقوق عمومی مردم صیانت کنند.
سگ‌گردانی، پدیده‌ای‌ست که فراتر از یک «تفریح ساده» یا «علاقه شخصی»، تبعاتی بهداشتی، امنیتی، اجتماعی و حتی فرهنگی دارد. قانون، نه‌تنها برای منع، بلکه برای صیانت از جامعه، سلامت مردم، آرامش روانی و جلوگیری از خشونت‌های احتمالی تنظیم شده است. در شرایطی که دستگاه قضا در بسیاری از استان‌ها تصمیم به ممنوعیت سگ‌گردانی گرفته‌اند، باید دید آیا مازندران نیز به این حرکت ملی خواهد پیوست یا نه.
اما آنچه مسلم است، جامعه‌ای که برای قانون احترام قائل است، هیچ‌گاه سرگرمی را به قیمت تهدید امنیت و سلامت مردم، توجیه نخواهد کرد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
