روشی که اگرچه در ظاهر ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل نشان می‌دهد چگونه می‌توان با تفکر خلاق، بهره‌وری زمین را افزایش داد، مصرف آب را کاهش داد و درآمد کشاورزان را نیز ارتقا بخشید.
کشت توأمان؛ رویکردی هوشمندانه در کشاورزی نوین
کشت توأمان یا Intercropping یکی از شیوه‌های علمی در مدیریت زمین‌های زراعی است که در آن، دو یا چند محصول به طور همزمان یا در زمان‌های متقارب در یک زمین کاشته می‌شوند. این روش، با هدف بهره‌گیری حداکثری از منابع طبیعی، کنترل آفات و بیماری‌ها، حفظ رطوبت خاک و افزایش سود اقتصادی اجرا می‌شود.
در مزرعه مورد نظر در شهرستان سیمرغ، فلفل دلمه‌ای به عنوان محصول اصلی و توت‌فرنگی به عنوان محصول پوششی کشت شده‌اند. این ترکیب، هم به لحاظ کشاورزی و هم اقتصادی، انتخابی هوشمندانه است؛ چرا که فلفل با قامت ایستاده، نور را به لایه‌های پایین‌تر منتقل می‌کند و توت‌فرنگی با رشد خزنده، رطوبت خاک را حفظ و از رشد علف‌های هرز جلوگیری می‌کند.
محمدنقی طالبیان، مدیر جهاد کشاورزی شهرستان سیمرغ، در گفت‌وگو با خبرنگار ملکان می‌گوید:
«این روش، همزمان چند هدف را تأمین می‌کند: افزایش بهره‌وری خاک، تنوع‌بخشی به محصولات مزرعه، کاهش مصرف آب و از همه مهم‌تر افزایش درآمد کشاورزان.»
او تأکید می‌کند که این مزرعه نمونه با استفاده از منابع محدود، توانسته تا دو برابر نسبت به کشت تک‌محصولی درآمد کسب کند و این در حالی‌ست که میزان مصرف آب نیز کاهش یافته است.
طالبیان می‌افزاید:در این طرح، از سیستم آبیاری نوین استفاده شده که ریشه هر دو محصول به طور هدفمند آبیاری می‌شود. همچنین استفاده از سایه فلفل برای حفظ رطوبت خاک در روزهای گرم، باعث شد توت‌فرنگی‌ها از نظر طعم و کیفیت به سطح بالایی برسند.»
کشت توأمان نه تنها باعث بهبود درآمد کشاورزان شده، بلکه گامی مؤثر در جهت کاهش فشار بر منابع آبی محسوب می‌شود. در شرایطی که کم‌آبی، به بحرانی جدی برای کشاورزی مازندران تبدیل شده، چنین الگوهایی می‌توانند به عنوان نسخه‌های موفق برای مناطق دیگر نیز توسعه یابند.
همچنین این روش، در کنترل آفات نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. به‌طور طبیعی، وجود دو نوع گیاه در یک مزرعه، تنوع زیستی ایجاد می‌کند و از تراکم یک‌سویه آفات جلوگیری می‌کند. این بدان معناست که استفاده از سموم کاهش می‌یابد و در نتیجه، سلامت محصول نهایی و محیط‌زیست تضمین بیشتری خواهد داشت.
با آن‌که این روش نتایج مثبتی در سیمرغ به دنبال داشته، اما هنوز بسیاری از کشاورزان منطقه با مزایای آن آشنا نیستند. طالبیان در این‌باره معتقد است:
«ما در جهاد کشاورزی تلاش می‌کنیم که از طریق آموزش‌های ترویجی، کلاس‌های مزرعه‌ای و ایجاد مزارع الگویی، این ایده را به سایر کشاورزان انتقال دهیم. کشاورزی امروز دیگر فقط کار سخت نیست؛ کار هوشمندانه هم هست.»
او همچنین از برنامه‌های آتی برای حمایت از کشت‌های تلفیقی، اعطای تسهیلات و تسهیل در خرید نهال و نهاده‌ها خبر داد.
صدای کشاورز: «هم فلفل‌دارم، هم توت؛ هم زمین کمتر، هم سود بیشتر»
در گفت‌وگو با یکی از کشاورزان مجری این طرح در سیمرغ، نکته جالبی شنیدیم:زمین من همیشه فلفل می‌داد؛ امسال با کمک مهندسین جهاد، گفتند زیر این فلفل‌ها توت‌فرنگی بکار. اولش گفتم فایده نداره، ولی حالا که می‌بینم از هر متر زمین، دو جور محصول دارم، خودم هم باورم نمی‌شه!»
او ادامه می‌دهد:توت‌فرنگی‌ها زودتر رسیدن، فروختم، خرج کود فلفل‌هامو درآوردم. الان فلفل‌ها دارن به بار می‌شین، یعنی از یه زمین، دو تا برداشت، دو تا بازار، دو تا سود.»
الگویی برای کشاورزی آینده‌نگر در مازندران
تجربه کشت همزمان فلفل دلمه‌ای و توت‌فرنگی در سیمرغ، تنها یک اقدام محلی نیست، بلکه الگویی کوچک برای یک تحول بزرگ در کشاورزی مازندران و ایران است. تحولی که می‌تواند در عصر بحران آب، افزایش هزینه‌های تولید و نیاز به بهره‌وری بالا، نقش نجات‌بخشی ایفا کند.
زمان آن رسیده که کشاورزی سنتی با نوآوری‌های علمی و الگوبرداری از طرح‌های موفق، وارد مرحله‌ای تازه شود. کشت توأمان نه تنها همزیستی دو محصول در یک زمین است، بلکه همزیستی علم و تجربه، اقتصاد و طبیعت، و آینده و اکنون کشاورزی ایران است.
- نویسنده : سمانه اسلامی
