چالشی که آمارهای رسمی درباره ساعات طولانی حضور آنلاین دانش‌آموزان، عمق آن را بیش از پیش آشکار می‌کند.
در دنیای امروز، فضای مجازی به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی بشر تبدیل شده؛ فضایی که هم فرصت‌های گسترده‌ای برای آموزش، ارتباط و افزایش آگاهی ایجاد کرده و هم تهدیدهایی جدی را پیش روی کاربران، به‌ویژه کودکان و نوجوانان قرار داده است.
یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های فرهنگی و اجتماعی سالهای اخیر، استفاده ناآگاهانه و بدون نظارت از فضای مجازی در سنین پایین است؛ موضوعی که اهمیت فرهنگ‌سازی و ارتقای سواد رسانه‌ای در جامعه را بیش از هر زمان دیگری نمایان می‌کند.
پس از دوران همه‌گیری کرونا و مجازی شدن آموزش، میزان استفاده دانش‌آموزان از اینترنت به‌طرز چشمگیری افزایش یافت؛ به گونه‌ای که بسیاری از خانواده‌ها ناچار شدند به بهانه آموزش مجازی برای فرزندان خود تلفن همراه تهیه کنند.
براساس آمار پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پیمایش ملی «اینترنت و کودکان در ایران»، بیش از نیمی از دانش‌آموزان کشور دسترسی فعال به اینترنت دارند و بخش قابل توجهی از آنان ساعات زیادی را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. از سوی دیگر، نتایج تحقیقاتی دیگر نشان می‌دهد ۴۷ درصد کودکان زیر ۷ سال در ایران صاحب تبلت هستند و بسیاری از آنان بدون نظارت والدین از این فضا استفاده می‌کنند. همچنین گزارش‌هایی از حضور روزانه پنج تا نه ساعته دانش‌آموزان در فضای مجازی منتشر شده که زنگ خطری جدی برای نظام تربیتی و خانواده‌ها است.
بخش مهمی از این حضور، در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌هایی مانند اینستاگرام رخ می‌دهد؛ فضایی پرریسک و آسیب‌پذیر که حجم زیادی از محتوای منتشرشده در آن بی‌اعتبار، تحریک‌آمیز و گاه دارای اطلاعات نادرست است و می‌تواند ذهن کودکان و نوجوانان را دچار سردرگمی و آسیب کند.
در جامعه‌ای با فرهنگ اصیل و ارزش‌های اسلامی، چشم‌بسته تقلید کردن از الگوهای مصرف اینترنت در غرب نه منطقی است و نه درست. جالب آن‌که همان کشورهایی که تصویری آزاد و بدون مرز از فضای مجازی ارائه می‌دهند، در عمل سختگیرانه‌ترین قوانین را برای مدیریت و کنترل محتوای نامناسب اعمال می‌کنند؛ اما ما در داخل کشور همچنان با غفلت و تعلل از کنار این آسیب‌ها عبور می‌کنیم.
کلام آخر آن‌که تا پیش از وقوع آسیب‌های جدی‌تر، لازم است مسئولان فرهنگی، آموزشی و نهادهای مرتبط با حساسیت بیشتری وارد عمل شوند. حمایت از خانواده‌ها، تقویت سواد رسانه‌ای، تولید محتوای سالم، ایجاد شبکه‌های بومی کارآمد و نظارت هوشمندانه بر مصرف اینترنت می‌تواند کودکان این سرزمین را از آسیب‌های پنهان فضای مجازی و غبارآلودگی اینستاگرام مصون بدارد و آرامش بیشتری برای خانواده‌ها فراهم کند.
- نویسنده : سمانه اسلامی
