گیاهی که پیش‌تر تنها در آب‌بندان‌های شهرستان بابل ریشه دوانده بود، این بار با سرعتی هشداردهنده به مناطق آبی بابلسر نفوذ کرده و می‌تواند تهدیدی جدی برای اکوسیستم‌های آبی و کشاورزی این منطقه باشد.
سنبل آبی (Eichhornia crassipes)، گیاهی بومی مناطق گرمسیری آمریکای جنوبی و آمازون، به واسطه قدرت رشد و تکثیر بی‌نظیر خود به یکی از گیاهان مهاجم خطرناک تبدیل شده است. این گیاه با سرعتی معادل دو برابر شدن پوشش در تنها دو هفته، آب‌بندان‌ها و تالاب‌های مازندران را به تسخیر خود درمی‌آورد. به گفته کارشناسان، سنبل آبی با ریشه‌های غوطه‌ور و ساقه‌های بهم تنیده، توان جذب بالای آب داشته و به تدریج اکوسیستم‌های آبی و تالابی را نابود می‌کند؛ ضمن اینکه به واسطه غلظت و تراکمش، مانع عبور نور و اکسیژن به آب شده و سلامت زیست بوم را به شدت به خطر می‌اندازد.
مازندران، به خصوص شهرستان‌های بابل و بابلسر، به دلیل داشتن آب‌بندان‌های وسیع و زمین‌های شالیزاری، نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی کشور ایفا می‌کنند. این آب‌بندان‌ها منبع اصلی تأمین آب برای کشت برنج هستند، اما نفوذ سنبل آبی به این منابع آبی، علاوه بر تهدید مستقیم کشاورزی، هزینه‌های سنگینی را برای لایروبی و پاکسازی بر دوش دولت و کشاورزان می‌گذارد.
مزارع شالیزاری و تالاب‌های استان که سال‌ها با تلاش فراوان نگهداری و حفظ شده‌اند، اکنون در معرض خطر از دست رفتن کامل قرار دارند. کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند که اگر این گیاه مهاجم به دیگر تالاب‌ها و آب‌بندان‌های مازندران و حتی استان‌های همجوار گسترش یابد، تبعات زیان‌بار اقتصادی و زیست‌محیطی جبران‌ناپذیری را رقم خواهد زد.
گردشگری یا تهدیدی پنهان؟
نکته قابل توجه، جذابیت بصری گل‌های بنفش رنگ سنبل آبی است که به دلیل زیبایی، شمار زیادی از گردشگران را به سمت این مناطق می‌کشاند. در اردیبهشت ماه امسال، فیلم‌ها و تصاویر زیادی در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد که نشان از استقبال بی‌سابقه شهروندان و گردشگران برای بازدید از گل‌های سنبل آبی داشت. این تجمع‌ها ضمن ایجاد مزاحمت برای ساکنان محلی، باعث افزایش احتمال انتقال این گیاه به مناطق دیگر از طریق جابجایی توسط بازدیدکنندگان شد.
کارشناسان محیط زیست معتقدند که باید با اطلاع‌رسانی درست و ممنوعیت جابجایی گیاه، از گسترش این آفت جلوگیری شود، چرا که نبود آگاهی کافی می‌تواند به تهدیدی بزرگ‌تر برای سایر اکوسیستم‌های آبی کشور تبدیل شود.
مبارزه با سنبل آبی به دلیل سرعت تکثیر بالا و گستردگی مناطق آلوده، بسیار دشوار و پرهزینه است. تا کنون هیچ روش کنترل بی‌ضرری که اثربخشی کامل داشته باشد، کشف نشده است. روش‌های رایج مبارزه، عمدتاً فیزیکی و جمع‌آوری دستی این گیاه است که به علت نیاز به نیروی انسانی زیاد و زمان‌بر بودن، محدودیت‌های فراوانی دارد.
مسئولان محلی و کشاورزان روستای آغوزبن بابل طی دو سال گذشته تلاش‌های متعددی برای لایروبی آب‌بندان ۴۰ هکتاری این روستا انجام داده‌اند، اما به دلیل شدت آلودگی و هزینه‌های بالا، تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است. این وضعیت به وضوح نیازمند حمایت مالی و برنامه‌ریزی‌های کلان دولتی است تا از گسترش بیشتر این بحران جلوگیری شود.
در صورتی که با این بحران به صورت فوری و جدی برخورد نشود، پیامدهای آن نه تنها متوجه محیط زیست مازندران خواهد بود، بلکه می‌تواند به مشکلات ملی در زمینه تأمین آب و امنیت غذایی نیز منجر شود. نابودی آب‌بندان‌ها به معنای کاهش منابع آبی کشاورزی، کمبود تولید محصولات زراعی و در نهایت افزایش وابستگی کشور به واردات خواهد بود.
شیطان آبی به عنوان یک دشمن نامرئی و زیبا، با نفوذ خود در نگین گردشگری ایران، زنگ خطر جدی برای سلامت اکوسیستم، کشاورزی و اقتصاد منطقه به صدا درآورده است. مقابله با این تهدید نیازمند همکاری همه‌جانبه سازمان‌های محیط زیست، وزارت جهاد کشاورزی، نهادهای گردشگری و مشارکت فعال مردم است. تا زمانی که همه دست به دست هم ندهند، مبارزه با این گیاه مهاجم دشوار و شاید ناممکن خواهد بود.
- نویسنده : سمانه اسلامی
