سلام مازندران، سلام به زیست‌بوم زخمی
صدایی از هزاران کیلومتر دورتر، از سیبری و قفقاز، که در جست‌وجوی گرما و امنیت، به تالاب‌های شمال ایران پناه آورده‌اند. اما آیا این زیستگاه‌ها هنوز هم همان مأمن امنی هستند که پرندگان در حافظه مهاجرتی‌شان ثبت کرده‌اند؟
تالاب میانکاله، فریدونکنار و کیاسر، به‌عنوان سه نگین زیستی مازندران، سال‌هاست میزبان گونه‌هایی چون فلامینگو، چنگر، اردک، باکلان و حواصیل‌اند. اما در سال‌های اخیر، این زیستگاه‌ها با تهدیدهای جدی مواجه شده‌اند:بیش از ۹۰۰ قطعه آب‌بندان در مازندران وجود دارد، اما بخش قابل توجهی از آنها به مراکز پرورش ماهی تبدیل شده‌اند. این تغییر نه‌تنها پوشش گیاهی و منابع غذایی پرندگان را کاهش داده، بلکه آرامش زیستگاه را نیز بر هم زده است.
خشکسالی‌های پی‌در‌پی و مدیریت نادرست منابع آبی، سطح آب تالاب‌ها را به شدت کاهش داده و شرایط زیستی را برای پرندگان دشوار کرده است.با وجود تلاش‌های محیط‌زیست، دامگاه‌های غیرقانونی همچنان فعال‌اند. پرندگان مهاجر که باید در امنیت فرود آیند، گاه در تور شکارچیان گرفتار می‌شوند.
طرح پایش پرندگان شکاری در میانکاله و گلوگاه، اقدامی مثبت و علمی است که می‌تواند به شناخت بهتر مسیرهای مهاجرت و وضعیت جمعیت پرندگان کمک کند. اما پرسش اینجاست: آیا این پایش‌ها به سیاست‌گذاری‌های مؤثر منجر شده‌اند؟ یا صرفاً در قالب گزارش‌های سالانه باقی مانده‌اند؟
آمارهای ارائه‌شده از سوی اداره محیط‌زیست، گاه متناقض و فاقد جزئیات علمی‌اند. مثلاً گفته می‌شود بیش از ۷۰ گونه پرنده مهاجر به مازندران می‌آیند، اما اطلاعات دقیق از جمعیت، نرخ مرگ‌ومیر یا تغییرات سالانه ارائه نمی‌شود.
طرح‌هایی که با مشارکت داوطلبان اجرا می‌شوند، نیازمند آموزش، حمایت مالی و رسانه‌ای‌اند. در حالی‌که بسیاری از فعالان محیط‌زیست از نبود امکانات اولیه برای پایش و حفاظت گلایه دارند.
مهاجرت پرندگان نه‌تنها یک پدیده زیستی، بلکه شاخصی از سلامت اکوسیستم‌هاست. کاهش جمعیت یا تغییر مسیر مهاجرت، زنگ خطری برای منابع آبی، پوشش گیاهی و تعادل اکولوژیکی منطقه است. اگر پرندگان مهاجر دیگر مازندران را انتخاب نکنند، باید پرسید: چه چیزی را از دست داده‌ایم؟
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، در این رابطه گفت: پایش مهاجرت پرندگان در منطقه جنوب‌شرق دریای خزر گامی مهم در بررسی مسیرهای مهاجرت و وضعیت جمعیت این پرندگان بوده است و اجرای آن در میانکاله اهمیت ویژه‌ای دارد.
روح الله اسماعیلی افزود: طرح پایش پرندگان شکاری در گلوگاه و میانکاله نه تنها در زمینه حفاظت از پرندگان شکاری پیشگام است، بلکه با جمع‌آوری داده‌های علمی، نقش مهمی در پایش وضعیت جمعیت این گونه‌ها و ارائه راهکارهای حفاظتی ایفا می‌کند.
وی ادامه داد : این طرح با مشارکت کارشناسان و داوطلبان محیط زیست اجرا می‌شود و تلاش دارد تا اطلاعات دقیقی از جمعیت پرندگان شکاری در مسیرهای مهاجرت فراهم کند، به طوری که زمینه حفاظت بهتر این گونه‌ها و مدیریت هوشمندانه زیستگاه‌های طبیعی آنها فراهم شود.
اگر مازندران را دوست داریم، باید از آن مراقبت کنیم؛ نه فقط برای پرندگان مهاجر، بلکه برای آینده‌ای که در آن طبیعت هنوز هم صدای خود را دارد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
