به گزارش خبرنگار ملکان – سمانه اسلامی ورکی
در سال‌های اخیر، تنوع در سیستم آموزشی ایران، به ویژه با وجود مدارسی مانند سمپاد، به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شده است. نوع مدارس و تقسیم بندی دانشآموزان به دانش‌آموزانی با استعدادهای عادی و دانش‌آموزانی با استعدادهای درخشان موافقان و مخالفانی دارد، پرسش اینجاست مدارس سمپاد چگونه می‌تواند به تحقق عدالت آموزشی بینجامد و آیا جدا کردن دانش‌آموزانی که استعداد تحصیلی بیشتری دارند منجر به ایجاد تضاد نمی‌شود؟
عدالت آموزشی به معنای فراهم کردن فرصت‌های برابر برای همه دانشآموزان، بدون توجه به جنسیت، قومیت، زبان، فرهنگ و محل زندگی است.
رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزشوپرورش، تأکید کرده است که عدالت آموزشی زمانی محقق می‌شود که همه کودکان بتوانند در محیطی با کیفیت مطلوب تحصیل کنند عدالتی که شاید خیلی هم با این حجم از تنوع مدارس همچون مدارس سمپاد و غیردولتی‌ها در کشور همخوانی ندارد.
ازآن طرف آمارکنکوری‌های امسال هم حاکی ازآن است که از۳۰نفر رتبه برتر،۲۲نفر؛ یعنی حدود ۷۳ درصد از دانشآموزان، جزو سمپادی‌ها بودند و تنها سهم مدارس دولتی از چنین ماراتن سرنوشت‌سازی ۷.۶درصد بوده است.
روز گذشتها الهام یاوری در گفت‌وگو با ایسنا، درباره برنامه این سازمان برای توسعه مدارس سمپاد، گفت: چندان علاقه‌مند به توسعه مدارس سمپاد نیستیم، ملاک ما ۲ درصد جمعیت دانش‌آموزی شهری است که مدرسه در آن تاسیس شده و این عدد در شهرهای متفاوت اندکی با افزایش یا کاهش همراه است. در حال حاضر حدود ۱۴۰ هزار دانش‌آموز سمپادی در کشور داریم.
وی در واکنش به بحث‌هایی در خصوص کاهش تنوع مدارس و امکان حذف عنوان برخی مدارس، گفت: رهبر معظم انقلاب درباره سمپاد فرمایشاتی دارند که به نقل از ایشان عدالت آموزشی این است که تنوع و تفاوتی بین مدارس بچه‌ها بر اساس وضعیت اجتماعی و اقتصادی خانواده‌هایشان و محل جغرافیایی که در آن قرار دارند، وجود نداشته باشد و هر تنوعی که بر اساس این سه مورد باشد، خلاف عدالت است. رهبر در همان سخنانشان می‌فرمایند که اگر استعداد بچه‌ها متفاوت باشد، نیازهای متفاوت آموزشی دارند که طبیعتاً باید نحوه آموزش دادن ما به آنها متفاوت باشد.
رئیس سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان ادامه داد: این نوع از تنوع که فقط بر اساس استعداد باشد و نه بر اساس تمول مالی یا توانایی خانوادگی، خلاف عدالت آموزشی نیست بلکه عدالت آموزشی است.
یاوری با اشاره به توجه به هویت دانشآموزان سمپادی برای جلوگیری از مهاجرت آنها گفت: مهاجرت تابع عوامل متعددی است اما تمام تلاش ما این است که در تمام برنامه‌های علمی، هنری و ورزشی، هویت دینی و ملی را تزریق کنیم و بچه‌ها با افتخار، ایرانی بودنشان را احساس کنند.
مدارس سمپاد به‌عنوان یکی از آن چند نوع مدرسه در کشور است که با وجود ۷۰۰مدرسه، حدود ۱۴۰هزار دانش‌آموز در آن مشغول به تحصیل هستند. مدارسی با امکانات و معلمان مجرب و خاص که موافقان و مخالفان مختص به خود را دارد.
بعضی‌ها معتقدند که برای نخبگان کشور باید فضای ویژه با معلمانی مجرب درنظر گرفت تا استعدادشان درست هدایت شود و بستر علمی و صنعتی کشور را ارتقا دهند. ازآن طرف مخالفان هم می‌گویند که جداسازی دانشآموزان نخبه، آنها را در فضایی گلخانه‌ای و غیرواقعی رشد می‌دهد که این ازعدالت آموزشی به دور است.
این درحالی‌است که رضوان حکیم‌زاده معتقد است: «رویکردهای جدید تعلیم و تربیت تحت عنوان آموزشوپرورش فراگیر تاکید دارد که مدارس باید زمینه موفقیت تمام دانشآموزان را فراهم کنند و نادیده‌گرفتن دانشآموزان ضعیف و جداکردن دانشآموزان از یکدیگر و تمرکز روی دانشآموزان قوی‌تر صحیح نیست.» جداسازی دانش‌آموزانی که با چالش‌های زیادی همراه است.
تنوع مدارس باید کاهش پیدا کنند
چندین سال پیش بود که مصوبه حذف تنوع مدارس در مجلس شورای اسلامی مطرح شد. مصوبه‌ای که با اما و اگرهای فراوانی همراه بود و پس از مدتی گویا به فراموشی سپرده شد. البته موسی‌الرضا کفاش، معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش مهرماه بود که اعلام کرد: «تا زمان تصویب طرح کاهش تنوع مدارس در شورای عالی از هرگونه توسعه مدارس خاص مثل استعدادهای درخشان، نمونه دولتی و فرهنگ جلوگیری می‌شود. در صورت نیاز به ایجاد یک مدرسه خاص، موضوع در شورای معاونان وزارت آموزشوپرورش بررسی و بعد اتخاذ تصمیم می‌شود.» مصوبه‌ای که اگر مغفول بماند علاوه بر بحث عدالت آموزشی، آسیب‌های غیرقابل جبرانی را به دانشآموزان وارد میکند. سمپادی‌های دوموتوره!
مدارس سمپاد در هر شهری که دست‌کم ۳۰۰۰ دانش‌آموز در پایه ششم یا نهم داشته باشد تاسیس می‌شود و از آن طرف سهم آنها از داوطلبان کنکور ۳.۵درصد است و نزدیک به ۷۰درصد از رتبه‌های تک‌رقمی و زیر۳۰۰۰ کنکور نیز سمپادی هستند. مدارسی که خود به‌نوعی به جداسازی دانشآموزان و به‌حاشیه‌راندن عدالت آموزشی منجر می‌شود. عادل برکم نیز ضمن بیان تنوع مدارس می‌گوید: «وقتی مدارسی را ساختید که بهترین امکانات و معلمان در آنجا بوده و نقطه شروع توزیع امکانات در آنجاست و بقیه را به جاهای دیگر می‌فرستید، شما یک نابرابری دولتی را شروع کرده‌اید.»
او با اشاره به دوموتوره بودن مدارس سمپاد ادامه می‌دهد: «مدارس سمپاد هم بخش قابل‌توجهی از هزینه‌هایشان را از طریق شهریه‌ای جبران می‌کنند که از والدین دریافت کرده و به‌اصطلاح مدارس دوموتوره هستند؛ یعنی دولت بهترین ظرفیت و امکانات و معلمانش را در اختیار این مدارس قرارمی‌دهد ونگاه و رویکرد حمایتی‌اش را به این مدارس معطوف کرده است. از آن طرف هم این مدارس آزادند تا پول و شهریه دریافت وامکانات رابه طرق مختلف جذب کنند.هم نابرابری دولتی مطرح است و هم نابرابری برخاسته از پولی‌شدن آموزشوپرورش.» البته برکم نیز بر این باور است که تمرکز بر برخی هوش‌های خاص ممکن است منجر به شکل‌گیری سیستمی شود که در آن همه استعدادها فرصت شکوفایی نداشته باشند. با وجود این باید منتظر بمانیم تاکمی ازعمق شکاف آموزشی میان قشر غنی وضعیف کاسته و اقدامات موثرتری برای تحقق عدالت آموزشی انجام شود عادل برکم، کارشناس آموزشوپرورش در در پاسخ به این سؤال ما که آیا تنوع در آموزش خلاف عدالت آموزشی است، می‌گوید:«نمی‌شود هم جدا بودوهم برابر و طبیعتا جداسازی نافی برابری است. همین جداسازی دانشآموزان و ساختن مدارس مبتنی بر ثروت والدین، جغرافیا، نگرش و رویکرد، منطقه سکونت، طبقه اجتماعی و …اشکال جداسازی است. طبق تجربیات، خروجی این وضعیت نابرابری بین دو گونه مدارس را شامل می‌شود. وقتی مدارس متفاوت را ایجاد می‌کنید نتیجه آن نابرابری در توزیع امکانات، کیفیت یادگیری و آموزش است و در انتها هم می‌تواند مدارس دوقطبی و سیاه‌وسفید را تشکیل دهد، چرا که با جداسازی، نابرابری آموزشی را توجیه می‌کنیم.
وی ضمن بیان مقوله جداسازی دانشآموزان معتقد است که این جداسازی همه چیز را کنار می‌زند و مفهوم آموزش را تغییر داده و باعث تشکیل یک کلنی امکانات در کنار اکثریت مدارسی می‌شود که فاقد امکانات اولیه هستند.
