صالح قاسمی، دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور در حاشیه «همایش ایران جوان» در دانشگاه علوم پزشکی بابل، تصویری روشن اما نگرانکننده از وضعیت جمعیت ایران ارائه کرد؛ تصویری که اگر جدی گرفته نشود، آینده اقتصادی و اجتماعی کشور را تحتتأثیر قرار خواهد داد.
صالح قاسمی در حاشیه همایش ایران جوان که در دانشگاه علوم پزشکی بابل برگزار شد در گفتوگو با خبرنگاران اظهار کرد: نرخ رشد جمعیت در کشور از ۱۴ درصد به نیم درصد کاهش پیدا کرده که در سال ۱۴۱۵ به صفر درصد خواهد رسید و بعد از آن نرخ رشد منفی را تجربه خواهد کرد.
وی همچنین نرخ باروری در کشور را شش ونیم درصد به ازای هر زن عنوان کرد و افزود: این آمار امروزه به یک ونیم درصد به ازای هر زن در کشور رسید اما در گیلان به ۹ دهم درصد و در مازندران، یک فرزند به ازای هر زن رسیده است که رکورد پایینترین نرخ باروری کشور به گیلان و بعد آن به مازندران رسید و این کمترین نرخ باروری در طول تاریخ ایران است.
قاسمی یادآور شد: برای نخستین بار در ۶۵ سال اخیر تعداد تولدها در سال ۱۴۰۳ در کل کشور به ۹۸۰ هزار تولد رسید.
وی با اعلام اینکه میزان سالمندی کشور از ۱۴ درصد عبور کرده است، تصریح کرد: یعنی بیش از ۱۴ درصد جمعیت کشور ما امروز بالاتر از ۶۰ سال سن دارند که گیلان و مازندران با ۱۷ درصد سالمند بالاترین نرخ سالمندان را در کشور را به خود اختصاص دادهاند.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور گفت: اصلیترین چالش جمعیت در حوزه سالمندی در حوزه اقتصاد است که نیروی کار کم میشود رکورد اقتصادی بیشتر و نیاز ما به نیروی کار خارجی افزایش مییابد که پیامدی مثل ورشکستگی بیمهها و غیره را در پی خواهد داشت.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور به آمار نویدبخش در چهارسال اخیر اشاره کرد و گفت: طبق آمار تعداد تولد سه، چهار و پنج فرزند بین هفت تا ۱۴ درصد روند افزایشی داشته است.
قاسمی با استناد بر آمار ارائه شده و کاهش میزان تولد در کشور، اضافه کرد: در گذشته ۱۷۰ هزار کاهش تعداد تولد داشتیم که در سال ۹۸ به ۱۲۰ هزار نفر و اکنون به ۲۵ هزار تولد رسیده است.
وی یادآور شد: فاصله ازدواج تا فرزند اول در کشور پنج ونیم سال بود (شهرهای بزرگ تا هفت سال و شهرهای کوچک و روستاها به چهارسال ونیم که میانگین پنج ونیم سال شده بود) که در چهارسال گذشته پنج ماه کاهش داشته است.
قاسمی از کاهش میزان سقط غیرقانونی جنین در کشور خبر داد و گفت: میزان تمایل داشتن، فرزند سوم در بین جوانان ما ۹ درصد افزایش یافته است.
وی تصریح کرد: چون ایرانی فرهنگ خانواده محوری، فرزند خواهی و فرزند دوستی دارد این فرهنگ بهشدت به ما در حوزه جوانی جمعیت کمک میکند.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور، افزود: بهجای اینکه به کار مسئولان و نادرست بودن قانون و غیره تمرکز کنیم هرکدام از ما باید از خود بپرسیم من برای حوزه جوانی جمعیت چه میتوانم انجام دهم.
وی افزود: دنیا برای اینکه حس خوب به مادر باردار دهد صنعت عکاسی بارداری را جدی گرفته است.
قاسمی به کتاب «مشهورات غلط» خود اشاره کرد و گفت: گفتمان جمعیت پشت سدی گیر کرده است یعنی گذارهها و باورهای به ظاهر علمی و مشهوری که هم علمی نیستند و هم تجربه آنها را تایید نمیکند ولی جامعه چشم بسته آنها را قبول کرده است.
وی کاهش ازدواج را ناشی از دو اتفاق مهم برشمرد و خاطرنشان کرد: برخی به اشتباه میگویند جوانان دوست ندارند ازدواج کنند ولی طبق پژوهش انجام شده ۹۳ درصد جوانان در سن متعارف ازدواج اعلام کردند تمایل دارند ازدواج کنند اما مشکلات اقتصادی و غیره دارند.
قاسمی افزود: وقتی جمعیت جوان در سن متعارف کم میشود تعداد ازدواج هم کم خواهد شد.
وی کمالگرایی افراطی جوانان را دیگر عامل مهم ازدواج نکردن برشمرد و گفت: ۱۹ درصد فراوانی طلاق در تک فرزندان بیشتر است زیرا این فرزندان در تعامل، تربیت، تقابلها و رقابتها توانمندتر نیستند و بیشتر دچار چالش میشوند.
وی با بیان اینکه جامعه نخبگان کشور باید بدانند چه اتفاقی میافتد زیرا اگر بدانند تغییر رویه و اصلاح روش آغاز میشود، گفت: باید حمایت ما به سمت خانواده و فرزند آوری برود گرچه این مسیر آغاز شده است.
دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت کشور یادآور شد: در کنار سیاست گذاری و قانون گذاری عمل مسئولین به تکالیف قانونی کار مهمی است که باید اتفاق بیفتد.
جغرافیای بحران از شمال آغاز شده است
اگرچه طی چهار سال گذشته برخی شاخصهای جمعیت بهبود یافته، اما شمال کشور به دلیل الگوهای مهاجرتی، شهرنشینیِ شدید، تغییر سبک زندگی و ازدواج دیرهنگام، اکنون در خط مقدم بحران قرار گرفته است.پیری جمعیت در گیلان و مازندران تنها مسألهای منطقهای نیست؛ آغاز زنجیرهای است که کل کشور را درگیر خواهد کرد.
- نویسنده : سمانه اسلامی
