سرشماری کشاورزی: از مزرعه تا سفره

به گزارش خبرنگار ملکان،سرویس اقتصادی – سمانه اسلامی

سرشماری کشاورزی ۱۲ آبان ماه ۱۴۰۳ به طور رسمی در کشور آغاز می‌شود. فرمان اجرای سرشماری عمومی کشاورزی اول شهریور از سوی مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشور ابلاغ شد.

در این ابلاغیه آمده است «در اجرای ماده ۴ قانون مرکز آمار ایران و با استناد به مصوبه ۶۲ جلسه شورای عالی آمار، شورای راهبری سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۴۰۳، سازمان برنامه و بودجه کشور و مرکز آمار ایران و پژوهشکده تابعه مکلف هستند سرشماری عمومی کشاورزی را در آبان ماه سال ۱۴۰۳ به مرحله اجرا درآورند. در مدت زمان اجرای سرشماری یاد شده، تمام وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی و وابسته به دولت و شرکت‌های دولتی مکلف هستند بر اساس مواد ۵ و ۶ قانون مرکز آمار ایران نسبت به در اختیار قرار دادن تمام امکانات و تجهیزات مورد نیاز سرشماری اقدام کنند.

 تاریخچه سرشماری عمومی کشاورزی در ایران چه می‌گوید؟

در ایران تا کنون ۵ سرشماری در سال‌های ۱۳۵۲، ۱۳۶۷، ۱۳۷۲ و ۱۳۸۲ خورشیدی با استفاده از ابزار کاغذی و سال ۱۳۹۳ با استفاده از ابزار الکترونیکی تبلت اجرا و نتایج آن در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی شهر و آبادی منتشر شد. مقایسه سرشماری‌های کشاورزی در کشورها نشان می‌دهد که کشور ایران به لحاظ تعداد سرشماری در منطقه آسیا با ۵ سرشماری جز کشورهای پیشرو است. سطح سواد بهره برداران سبب شده تا سرشماری بیشتر حضوری و تلفنی باشد در حالی که این امر در کشورهای پیشرفته مثل آمریکا به دلیل سطح سواد بالا کشاورزان به شکل خوداظهاری و با ارسال فرم‌های مربوطه به شکل الکترونیکی انجام می‌شود.

 اهمیت سرشماری در چیست؟

سرشماری عمومی کشاورزی اطلاعات مهمی را از فعالیت‌های کشاورزی هر کشور در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی در اختیار تصمیم گیران قرار می‌دهد که فقط با اجرای سرشماری قابل حصول است. با توجه به فاصله گرفتن از آخرین سرشماری و تحولات سریع بخش کشاورزی، اجرای سرشماری در سال ۱۴۰۳ ضرورتی اجتناب ناپذیر است؛

برخی از دلایل دیگری که اجرای سرشماری در سال ۱۴۰۳ را دو چندان می‌کند به قرار زیر است:

1. مطابق ماده ۳ قانون مرکز آمار ایران و ماده ۱۰ قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور (بهمن ۱۳۹۵) به منظور حفظ سری زمانی آمارهای بخش کشاورزی و بهنگام سازی بهره برداران کشاورزی سرشماری یاد شده باید در پاییز سال ۱۴۰۳ اجرا شود

۲. بر اساس توصیه سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO) سرشماری کشاورزی باید در بازه‌های زمانی حداکثر ۱۰ ساله انجام شود؛ در برخی از کشورها مانند آمریکا، ژاپن، چین و کانادا سرشماری کشاورزی هر ۵ سال یک بار انجام می‌شود.

۳. سرشماری عمومی کشاورزی به عنوان دومین طرح آماری بزرگ کشور و مهمترین فعالیت آماری بخش کشاورزی است.

۴. اطلاعات حاصل از این سرشماری تأمین کننده نیازهای چارچوبی و آمار پایه این بخش در سطح کوچک‌ترین واحد جغرافیایی مورد نیاز مرکز آمار ایران وزارت جهاد کشاورزی سازمان‌های متولی تنظیم بازار برنامه ریزان پژوهشگران و… است.

۵. برای برنامه‌ریزی درست در بخش کشاورزی نیاز به اطلاعات دقیق و بهنگام در سطح آبادی‌ها و شهرها است که فقط از سرشماری به دست خواهد آمد.

۶. طرح‌های آمارگیری نمونه‌ای کشاورزی به ویژه طرح‌های خانواری و مقیاس بزرگ مانند آمارگیری‌های باغداری، زراعت، دامداری و طرح‌های ویژه حساب‌های اقتصادی مانند جدول داده-ستانده با استفاده از چارچوب سرشماری اجرا می‌شود.

نتایج طرح‌های یاد شده نشان می‌دهد تغییرات چارچوب سرشماری عمومی کشاورزی ۱۳۹۳ افزایش خطای نمونه‌ای در طرح‌های مذکور در سال‌های اخیر شده است. همچنین اجرای نامنظم سرشماری موجب به هم خوردن سری زمانی اطلاعات خواهد شد و پیش بینی‌های مبتنی بر سری زمانی را با خطا مواجه خواهد کرد.

رییس مرکز آمار ایران در سفر یک روزه به استان مازندران عنوان کرد؛

سرشماری کشاورزی فرصت تاریخی برای نظام آماری است

سرشماری کشاورزی نقطه عطف و مهمی برای نظام آماری کشور حساب می‌شود و اگر این سرشماری به خوبی انجام شود افق‌های خیلی خوبی را پیش روی نظام آماری کشور باز می‌کند.

رییس مرکز آمار ایران سرشماری کشاورزی را نقطه عطف وفرصت تاریخی برای نظام آماری کشور برشمرد.

سازمان مدیریت وبرنامه ریزی مازندران، دکتر گودرزی در سفر یکروزه به استان مازندران درجمع رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی و عوامل اجرایی و فنی سرشماری عمومی کشاورزی ۱۴۰۳ استان مازندران با بیان اینکه که آمار مسئله مهمی است، گفت: اگر آمار دقیقی نداشته باشیم همه برنامه‌ریزی‌ها به هم می‌خورد از این رو سرشماری عمومی کشاورزی فرصت تاریخی برای نظام آماری کشور محسوب می‌شود.

گودرزی یادآور شد: سرشماری کشاورزی نقطه عطف و مهمی برای نظام آماری کشور حساب می‌شود و اگر این سرشماری به خوبی انجام شود افق‌های خیلی خوبی را پیش روی نظام آماری کشور باز می‌کند.

رئیس مرکز آمار ایران دیدگاه رئیس سازمان برنامه بودجه کشوررا خوب توصیف کرد و گفت: وی از نظام آماری و سرشماری حمایت خوبی دارد.

گفتنی است در پایان این نشست مسئولین و عوامل اجرایی سرشماری استان به بیان مسائل و مشکلات طرح سرشماری پرداختند و رئیس مرکز آمار قول مساعد برای حل مشکلات ارائه نمودند .

معاون اول رئیس جمهور تصویب‌نامه ۱۸ شهریور امسال هیأت وزیران در خصوص سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۴۰۳ را به سازمان های برنامه و بودجه و صداوسیما، مرکز آمار ایران، وزارت‌خانه‌های جهاد کشاورزی، امور اقتصادی و دارایی، کشور، ارتباطات و فناوری اطلاعات ابلاغ کرد.

سازمان صداوسیما و خبرگزاری ایرنا نیز مکلف شده اند با مرکز آمار در خصوص اطلاع رسانی و تبلیغات اجرای این طرح همکاری کنند.

بر اساس این مصوبه، عملیات میدانی سرشماری عمومی کشاورزی سال ۱۴۰۳ در آبان ماه امسال توسط مرکز آمار با همکاری وزارت جهاد کشاورزی به مدت ۳۰ روز اجرا می شود.

دستگاه های اجرایی تابعه وزارت جهاد و کشور مکلفند برای تأمین نیروی تمام یا پاره وقت جهت اجرای این فرآیند با مرکز آمار همکاری کنند.

 ۱۲ آبان ماه ۱۴۰۳ سرشماری کشاورزی رسما آغاز می‌شود

رئیس مرکز آمار ایران خبر گفت: سرشماری بخش کشاورزی به طور رسمی ۱۲ آبان ماه ۱۴۰۳ آغاز می‌شود .

۲۱ مهر ماه ۱۴۰۳ نشست خبری سرشماری بخش کشاورزی در مرکز آمار ایران برگزار شد. غلامرضا گودرزی، رئیس مرکز آمار ایران در این نشست گفت: به طور عموم مردم با سرشماری نفوس و مسکن بیشتر آشنا هستند؛ اما سرشماری بخش کشاورزی هم از اهمیت بسیاری برخوردار است زیرا با امنیت غذایی در ارتباط است؛ علاوه بر اینکه در دنیا امروز حکمرانی بر اساس داده‌ها انجام می‌شود.

وی با بیان اینکه اگر داده‌ها موجود نباشد، مبدا و مقصد برنامه‌ها مشخص نخواهد بود، افزود: آمارگیری بخش کشاورزی دشواری خودش را دارد و در سایر برنامه‌های کشور تأثیر بسیار دارد.

این مسئول دولتی ادامه داد: هر ۱۰ سال یک بار، مرکز آمار ایران با همکاری سایر نهادها باید سرشماری را انجام دهند. امسال هم نخستین فرمان رئیس جمهور، سرشماری کشاورزی بود.

بنابراین از زمان فرمان، اقداماتی در نهادهای مرتبط چه در مرکز آمار ایران و چه در وزارت جهاد کشاورزی انجام شده که نخستین آن تشکیل جلسه شورای راهبردی سرشماری کشاورزی است.

وی اضافه کرد: دومین اقدام حضور بخش خصوصی برای کمک به جمع‌آوری داده‌ها است. تقریباً پایگاه‌های داده‌ها بررسی شده و برخی همچنان در حال بررسی است تا سرشماری یک گام در داده‌ها ثبتی جلوتر حرکت کند.

وی یادآور شد: حضور دانش‌بنیان ها در جمع آوری و تحلیل داده‌ها از دیگر اقدامات در حال پیگیری است تا از توانمندی‌های این بخش هم استفاده شود.

گودرزی با بیان اینکه در سرشماری کشاورزی امسال تقریباً ۱۵ هزار نفر این سرشماری را انجام می‌دهند، ادامه داد: تقریباً ۶۰ درصد این نیروها در حوزه ثبت در استان‌ها و در سطح کشور پراکنده هستند.

وی اظهار کرد: نقش استاندارها هم در این خصوص مهم است و جلسات اولیه ستادها در استان‌ها در حال برگزاری است. وی گفت: وزارت جهاد کشاورزی در سرشماری امسال حضور پررنگ‌تری دارد.

گودرزی با بیان اینکه ۱۲ آبان ماه ۱۴۰۳ سرشماری کشاورزی به طور رسمی آغاز می‌شود، تصریح کرد: امید است از این تاریخ گروه‌های مشترک حضور میدانی داشته باشند.

استفاده از ابزار جدیدتر

گودرزی در ادامه سخنان خود عنوان کرد: ابزارهای مورد استفاده سرشماری کشاورزی امسال نسبت به دوره‌های قبل تفاوت‌هایی دارد و روزآمد تراست. این تغییر ابزار مورد استفاده در جمع آوری، ذخیره سازی و تحلیل داده‌ها است.

وی تاکید کرد: مأموران با کارت، ابزار و پوشش مشخص مراجعه میدانی دارند.

برخی از اطلاعات حضوری خواهد بود و بخشی تلفنی است که از سوی ستادها در هر استان انجام خواهد شد. رئیس مرکز آمار ایران با اشاره به بحث و حل و فصل تفاوت‌های آماری بین نهادهای مختلف از جمله بانک مرکزی عنوان کرد: در این خصوص سال پایه ۱۴۰۰ مشخص شده تا این اختلافات داده‌ای به حداقل برسد.

وی با اشاره به حوزه‌هایی که قرار است مورد بررسی واقع شود، عنوان کرد: در این فعالیت کشت، دامداری و آبزیان مورد بررسی قرار خواهد گرفت. یکی از ملاحظات در این سرشماری محول کردن برخی اختیارات به استان‌ها بوده که تفاوت اقلیم و سایر اختلاف‌های موجود راحت تر قابل رصد و پیگیری در گردآوری داده‌ها به دست خواهد داد.

وی درباره زمان این سرشماری عنوان کرد: به طور متوسط برآورد می‌شود ۴۵ روز به طول بیانجامد زیرا پهنه آن تمام نقاط جغرافیایی کشور خواهد بود.

گودرزی با بیان این که سرشماری دارای ۳ حوزه مشخص است، ادامه داد: حوزه تخصصی و فنی و تلاش می‌شود بر پایه استانداردهای جهانی باشد به ویژه این که ایران در این حوزه جز کشورهای پیشرو بوده است.

دوم، کمک و پشتیبانی نهادهای مرتبط است.

سوم، همراهی رسانه‌ها و تصویرسازی است.

نقش رسانه‌ها در این خصوص از اهمیت بسزایی برخوردار است.

مرکز آمار تلاش دارد تعاملات خود را با رسانه‌ها تقویت کند تا اطلاع رسانی با گستره بیشتری انجام شود.

 این اطلاعات گردآوری شده به چه کاری می‌آید؟

رئیس سازمان مرکز آمار ایران در ادامه سخنان خود عنوان کرد: ممکن است پرسش شود این گردآوری اطلاعات و داده‌ها به چه کاری می‌آید؟ این اطلاعات برای برنامه ریزان جمع آوری می‌شود زیرا در حال حاضر یکی از چالش‌های موجود نبود آمار و اطلاعات درست است. داده‌های دقیق به سیاست گذاران کمک می‌کند تا سیاست گذاری بهتری داشته باشند.

وی ادامه داد: ذکر این نکته مهم است که آماری که به دست می‌آید محرمانه بوده و طبق قانون مرکز آمار ایران در اختیار هیچ نهادی قرار نمی‌گیرد و فقط گزارش‌های نهایی در اختیار نهادهای مربوطه قرار خواهد گرفت.

گودرزی خاطرنشان کرد: هر چه همکاری مردم در این خصوص بیشتر باشد وفاق ملی و آبادانی در سطح بالایی محقق خواهد شد. مشارکت مردم در کنار اعتمادی که دارند تأثیرگذار است که رسانه‌ها در این حوزه می‌توانند کمک رسان باشند.

رئیس مرکز آمار ایران درباره سرشماری نفوس و مسکن هم گفت: مرجع رسمی اعلام جمعیت کشور مرکز آمار ایران است که در حال حاضر با مراجعه به درگاه این مرکز جمعیت تقریبی و برآورد شده کشور قابل مشاهده است.

وی افزود: سرشماری نفوس و مسکن در سال ۱۴۰۵ آغاز خواهد شد. رئیس مرکز آمار ایران ادامه داد: در حال حاضر با ورود به درگاه مرکز آمار ایران جمعیت ایران حدود ۸۵ میلیون نفر اعلام شده که این عدد دقیق نیست.

بر اساس برآوردهای انجام شده تخمین زده می‌شود که آمار جمعیت کشور ۸۵ میلیون نفر باشد. این عدد با سرشماری نفوس و مسکن ۱۴۰۵ به روز رسانی می‌شود.

 همکاری صادقانه با ماموران سرشماری، مدیریت بازار کشاورزی را از گمراهی خارج می کند

رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران با اشاره به اهمیت انجام سرشماری عمومی کشاورزی در آبان ماه سال جاری گفت: همکاری صادقانه تولید کنندگان با ماموران سرشماری، مدیریت بازار محصولات کشاورزی استان را از گمراهی خارج می کند.

بابک مومنی با ذکر این نکته که برخی از تولید کنندگان تصور غلطی از دادن آمار و اطلاعات دقیق نسبت به سطح زیر کشت، مقدار تولید، نوع زراعت و ارقام کشت، ‌ وضعیت مالکیت زمین، تجهیزات و ادوات کشاورزی و مصرف سموم دارند، ادامه داد:‌ به طور یقین آمار درست و واقعی از آخرین وضعیت کشاورزی در مازندران، منافع هر یک از تولید کنندگان را در پی دارد. وی با بیان این که نظام برنامه ریزی و نقشه راه کشاورزی مازندران به وجود بانک اطلاعاتی صحیح نیازمند است که در سرشماری عمومی کشاورزی آبان ماه امسال بدست می آید، ادامه داد:‌ همکاری صادقانه با ماموران سرشماری کشاورزی و ارایه آمار واقعی بانک اطلاعاتی کشاورزی استان را ایجاد و با آمایش سرزمینی کشاورزی واقعی استان می توان برنامه ریزی صحیحی را عملیاتی کرد.

رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران به وجود انواع محصولات کشاورزی مازاد زراعی، باغی و دامی و مشکلات مدیریت بر مصرف بازار این محصولات اشاره کرد و گفت: اگر آمار واقعی از تولید و مصرف در استان وجود داشته باشد، مدیریت بازار داخلی و خارجی با واردات و صادرات تنظیم می شود. مومنی بر لزوم استفاده از فناوری های نوین در انجام سرشماری عمومی کشاورزی کشور تاکید کرد و اظهار داشت: با پایش مستمر بانک اطلاعاتی کشاورزی علاوه بر افزایش تولید، صیانت از اراضی کشاورزی و منابع طبیعی نیز تضمین می شود. مازندران حدود ۴۶۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی و باغی دارد که در آنها سالانه بیش از هفت میلیون تن محصول تولید می شود. این استان در تولید ۱۵ نوع از محصولات کشاورزی و باغی هم رتبه اول تا سوم کشور را دارد، ظرفیت این شرایط در حالی است که تغییر غیرمجاز کاربری اراضی کشاورزی و باغی در مازندران همچنان از چالش‌های مهم این استان محسوب می‌شود.

برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.

طبق آمارهای رسمی، مجموع باغ های مرکبات مازندران ۱۱۲ هزار هکتار با تولید سالانه بیش از سه میلیون و ۵۰۰ هزار تن است، از مجموع باغات مرکبات مازندران ۸۰ هزار هکتار زیر کشت ارقام مختلف پرتقال، ۳۰ هزار هکتار ارقام مختلف نارنگی و بقیه زیر کشت محصولاتی از جمله نارنج و لیمو قرار دارند. همچنین استان مازندران حدود ۲ میلیون و چهار هزار هکتار مساحت دارد که از این مقدار حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار هکتار عرصه های طبیعی شامل جنگل و مرتع است

نتایج سرشماری، ۱۴۰۴ اعلام می‌شود

برخی از آمارها حاکی از آن است که ۵ میلیون و ۲۰۰ هزار بهره بردار در کشور فعالیت دارند اما آمار مرکز آمار این عدد را ۴ میلیون نفر اعلام می‌کند. در سرشماری کشاورزی آبان ماه قرار است ۲۸۰ قلم مورد پرسش باشد و این امر از تمام بهره برداران خواهد بود.

بر اساس سخنان رئیس مرکز آمار ایران، سرشماری کشاورزی حدود ۴۵ روز به طول می‌انجامد و داده‌ها و اطلاعات به دست آمده محرمانه بوده و قابلیت انتشار ندارد؛ اما پس از استخراج نتایج، اطلاعات نهایی در اختیار نهادهای مربوطه قرار می‌گیرد. همچنین نتایج آمار سرشماری عمومی کشاورزی آبان امسال، اوایل سال ۱۴۰۴ به‌طور رسمی اعلام خواهد شد