به گزارش ملکان،سرویس اجتماعی – سمانه اسلامی
نوجوانان امروز در دنیایی پیچیده و پر از اطلاعات رشد می‌کنند. دسترسی آسان به اطلاعات و گزینه‌های متعدد، احساس آزادی و انتخاب‌گری را در آنها تقویت کرده است. اما آیا این احساس واقعاً آزادی است یا صرفاً یک توهم ناشی از شرایط محیطی و فشارهای روانی؟ سؤالاتی مانند “من کی هستم؟” و “آینده‌ام چه خواهد شد؟” سؤالاتی هستند که همواره ذهن نوجوانان را به خود مشغول کرده است. اما در عصر حاضر، با وجود اطلاعات فراوان و گزینه‌های متنوع، پاسخ به این سؤالات پیچیده‌تر شده است. این پیچیدگی به همراه عوامل دیگر، منجر به ایجاد یک آشفتگی هویتی در میان نوجوانان شده است.
آشفتگی هویتی؛ چالش بزرگ نسل Z
دکتر مهدی حسین‌زاده‌فرمی، جامعه‌شناس فرهنگی، معتقد است که سبک زندگی نوجوانان امروزی به شدت تغییر کرده است. آنها درگیر اغتشاشات مفهومی و ذهنی هستند و حتی خودشان نمی‌دانند چه می‌خواهند. این آشفتگی باعث شده تا تأثیرگذاری خانواده و محیط مجازی بر آنها به یک سؤال پیچیده تبدیل شود. در گذشته، نوجوانان معمولاً تحت تأثیر خانواده یا همسالان خود قرار می‌گرفتند. اما امروزه، فضای مجازی به عنوان یک عامل قدرتمند، در شکل‌گیری هویت نوجوانان نقش بسیار مهمی ایفا می‌کند. این مسئله باعث ایجاد یک کشمکش بین ارزش‌های خانوادگی و ارزش‌های حاکم بر فضای مجازی شده است.
موضوعی که دکترمهدی حسین‌زاده‌فرمی، جامعه‌شناس فرهنگی هم آن را تأیید می‌کند و می‌گوید:«شخصا فکر می‌کنم که سبک‌زندگی درنوجوان‌های ماآنچنان تغییرکرده که دیگرحتی موضوع تأثیرگذاشتن وتأثیر پذیرفتن هم مطرح نیست؛ نوجوان‌هایی که ما امروزمی‌بینیم، آنقدر درگیر اغتشاش‌های مفهومی و ذهنی هستند که حتی خودشان هم نمی‌دانند چه می‌خواهند، قرار است چه بشود، قصد و هدف‌شان چه است و…» در واقع حسین‌زاده‌فرمی معتقد است که در برهه‌هایی از زمان، بچه‌ها به سمت و سوی گرایش‌های خانواده‌شان حرکت می‌کردند؛ در دوره‌ای دیگر، آنها در برابر خواست خانواده مقاومت می‌کردند و به سمت آن چیزی می‌رفتند که خودشان تمایل داشتند اما حالا چه؟»، حالا آنقدر در ذهن و افکار و زندگی‌شان آشفتگی وجود دارد که نه به سمت خانواده می‌روند و نه حتی خودشان ایده‌ای برای ایستادگی و مقاومت برای خواسته‌های‌شان دارند.
خطر این به‌هم‌ریختگی و معلوم نبودن مقصد، حتی از ایستادن در برابر خانواده‌ها هم به‌مراتب بیشتر است؛ آن‌وقت است که در مواقع بحرانی، هیچ‌کس نمی‌داند باید انگشت اتهام و تقصیر را به سمت چه کسی بگیرد! پدر و مادر؟ نوجوان؟ دوستان؟ یا فضای مجازی؟
تأثیر فضای مجازی بر هویت نوجوانان
فضای مجازی با ارائه حجم عظیمی از اطلاعات و محتوای متنوع، بر شکل‌گیری هویت نوجوانان تأثیرگذار است. از یک سو، این فضا می‌تواند به نوجوانان کمک کند تا به اطلاعات دسترسی پیدا کنند و جهان اطراف خود را بهتر بشناسند. از سوی دیگر، قرار گرفتن در معرض حجم بالای اطلاعات و مواجهه با نظرات مختلف، می‌تواند باعث سردرگمی و ایجاد شک در نوجوانان شود. علاوه بر این، فضای مجازی فرصت‌هایی را برای تعامل با افراد مختلف از سراسر جهان فراهم می‌کند. این تعاملات می‌تواند بر شکل‌گیری هویت نوجوانان تأثیرگذار باشد. اما در عین حال، ممکن است منجر به ایجاد احساس انزوا و فاصله گرفتن از خانواده و دوستان شود.
نسلی که نیاز به شنیده شدن دارد
حرف، حرف، حرف! هرچقدر هم این راهکار تکراری و پیش‌پا‌افتاده باشد اما تجربه نشان داده که اصلی‌ترین چاره‌ای است که برای مواجهه با نسل نوجوان جامعه امروز وجود دارد. موضوعی که دکتر حسین‌زاده‌فرمی هم بر آن تأکید دارد: «در واقع مهم‌ترین اتفاق این است که این نسل و اصطلاحا همان نسل Z را بفهمیم، با آرامش به آنها نزدیک بشویم و با دوری از عبارت‌های زننده‌ای مانند «جوونه دیگه» یا «تو جوونی نمی‌فهمی!» به جزئیات حرف‌ها و رفتار و منش‌شان دقت و توجه کنیم و با آنها حرف بزنیم.» وی از یک‌جور مراقبت نامحسوس همراه با دوستی و رفاقتی می‌گوید که می‌تواند در مواقع خطر، مانع آسیب‌های احتمالی برای نوجوانش باشد؛ برای آن وقتی که اگر به سمت آسیب‌ها سر می‌خورد، دستی برای گرفتن وجود داشته باشد که در لحظات آخر در دستان نوجوان جفت شود و او را بالا بکشد: «اما کاش واقعیت را بپذیریم که چنین رفتاری شبیه به راه رفتن روی طناب باریکی است که کار را برای فرد سخت می‌کند؛ شاید چون همه‌مان می‌دانیم که با نسل حساس و سختی روبه‌رو هستیم.» و این سختی آن زمانی خودش را نشان می‌دهد که ممکن است در میانه راه با برخوردها و واژه‌های نامناسب از طرف نوجوان هم روبه‌رو بشویم؛ رفتاری که صبوری می‌طلبد و زبانی نرم: «دختر و پسر هم ندارد؛ برخورد چکشی هم در این حرف‌زدن و همراه شدن جایی ندارد! اینکه آنها را تهدید کنیم که چون طرز پوشش‌ات سلیقه من نیست، من اصلا حرفی با تو ندارم، نه‌تنها راهگشا نخواهد بود که برخلاف انتظار، آنها چنین تهدیدی را با روی گشاده استقبال می‌کنند.
هویتی آمیخته با رسانه
اگرهویت نوجوان‌های امروز را آمیخته از چندین وجه در‌نظر بگیریم، شاید اغراق نباشد که بگوییم پررنگ‌ترین وجه آن، رسانه و فضای مجازی است؛ هویتی که با رسانه شکل می‌گیرد، رشد می‌کند و جهان پیرامونش را بر مبنای آن می‌شناسد. یک مقایسه ساده از نوجوان‌های دهه ۶۰ با نسل Z هم این موضوع را ثابت می‌کند: «خوب به‌خاطر دارم که اگر یک جوان دهه شصتی را در عرصه ورزش و فعالیت و فوتبال رها می‌کردی، بالاخره ودرنهایت خسته می‌شد و آن را برای مدتی رها می‌کرد.» اما دکتر حسین زاده‌فرمی ازنوجوان‌هایی می‌گویدکه نسبت به استفاده ازرسانه وحضور درفضای مجازی، خستگی‌ناپذیرند و می‌توانند برای ساعت‌های مدام، بدون وقفه‌ای مشغول به آن باشند: «برای همین است که همه از فضای مجازی می‌گویند؛ این ابزار، تبدیل به بخش واقعی و پررنگی از هویت نوجوان‌های‌مان شده است و خب برای وجود هویت‌های دلچسب، نیاز به اصلاح و مدیریت این فضا داریم.» اما چه‌کسی از عهده چنین مدیریتی بر‌می‌آید؟!
آشفتگی هویتی در میان نوجوانان امروزی، یک چالش جدی است. برای مقابله با این چالش، نیاز به همکاری خانواده، مدرسه و جامعه است. با ایجاد یک محیط حمایتی و فراهم کردن فرصت‌های مناسب برای رشد و توسعه نوجوانان، می‌توان به آنها کمک کرد تا هویت سالم و مستقلی را برای خود شکل دهند
